Tanzania Bila Umaskini...Sura ya 3(A-C) - 5

 

Malengo, shughuli na Viashirio

Inasemekana kuwa “kama hujui uendako basi barabara yoyote itakufikisha”. Watu ambao hutekeleza mambo wanayoyataka wana mwelekeo sahihi wa kitu wanachotaka kufanya, watakifanya vipi, na hasa, jinsi watakavyofahamu kuwa wamefaulu.
Lile lililo kweli kwa mtu binafsi ndilo lililo kweli kwa jamii, katika nyanja mbalimbali na kwa serikali. Kama uko makini kutenda jambo basi lazima uwe wazi kuhusu malengo, shughuli na viashirio.

MALENGO	Wazo lililo wazi kwa lile unalotaka kulifanya litakusaidia kuamua utalitekeleza kwa kiwango gani na muda wa kukamilika.
SHUGHULI	Wazo lililo wazi kuhusu shughuli utakayotekeleza litakusaidia kuorodhesha hatua mbali mbali za kufuata
VIASHIRIO (DALILI)	Wazo lililo wazi kuhusu utakachopima litakusaidia kujua shughuli zinazotekelezwa zinafikia lengo au kuvuka.

Sehemu hii inaorodhesha malengo, shughuli na viashirio ambavyo vimebainishwa kwa mawazo yanayoongoza katika Mkakati wa Kuondoa Umasikini (PRSP) ambazo ni:

	Kupunguza umasikini wa mapato
	Kuendeleza ubora wa maisha na ustawi wa jamii
	Kupunguza madhara yanayoweza kuwapata watu masikini

Kwa ujumla njia ya kupunguza umasikini wa mapato ni kuziwezesha shughuli za kuzalisha mapato ya aina mbalimbali zistawi ili pawe na kazi nyingi zaidi na fedha nyingi ziwepo kwenye mzunguko. Njia ya kuendeleza ubora wa maisha na ustawi wa jamii ni kuhakikisha kuwa watu wote wanapata nafasi sawa ya kupata elimu, afya bora, maji salama na chakula bora. Njia ya kwanza ya kupunguza madhara ni kuainisha watu ambao wako katika hali mbaya na kugundua matakwa yao ni yapi na kuweka bayana malengo, shughuli na viashirio.
Kupunguza Umasikini wa Kipato

Kama nchi kwa ujumla ingekuwa tajiri zaidi basi panatakiwa pawe na umasikini mdogo. Kwa hiyo inabidi tuifanye nchi iwe tajiri zaidi na tuhakikishe kuwa utajiri huo unagawanywa sawasawa na kwa haki. Aidha, makundi ya watu dhaifu wanaoathirika na mabadiliko ya hali ya kiuchumi walindwe kwa utaratibu wa tofauti.
Mpango wa miaka mitatu ijayo ni kuongeza mapato zaidi kutokana na sekta za kilimo, na viwanda na huduma.
Mpango huu utawezekana kwa sababu ya mabadiliko yanayofanywa na serikali ya kuweka mazingira bora na uchumi imara.
Tukichukulia kuwa uchumi mpya unawafikia watu masikini zaidi basi tutakuwa tumepiga hatua ya kupunguza umasikini.

Malengo

	Hadi 2003	Hadi 2010
Kupunguza sehemu ya idadi ya watu fukara	Toka 48-42%	Toka 48-24%
Kupunguza idadi ya watu masikini wa vijijini	Hadi kufikia 7.5%	Toka 57-29%
Kupunguza idadi ya watu masikini wa chakula	Hadi kufikia 3.5%	Toka 27-14%

Shughuli
Shughuli ambazo ziatapunguza umasikini wa mapato zinaelezwa katika kurasa zifuatazo:

	Kukuza maendeleo vijijini na kukua kwa biashara ya nje
	Kusaidia kukuza sekta binafsi
	Kufanya kazi kwa ajili ya kuboresha na kutoa madaraka zaidi ya serikali
	Kuhakikisha kuwa uchumi unaimarika

Viashirio

	· Kupungua kwa umasikini wa chakula
	· Kupungua kwa umasikini wa mahitaji muhimu
	· Kupata na kumiliki vifaa kama redio, jokofu (friji), televisheni, n.k.
	· Kupata na kutumia vifaa vya kisasa katika ujenzi wa nyumba.

Maendeleo Vijijini na Ukuaji wa Biashara ya nje
Tanzania ina historia ndefu ya maendeleo vijijini. Juhudi za mwanzo zilidhibitiwa na taifa na kusaidiwa na mfumo mzima wa serikali kwa wazalishaji wa vijijini. Baadaye juhudi zilitawaliwa na nguvu za soko huria, huku serikali ikijiondoa polepole. Njia iliyo bora zaidi haijaeleweka. Katika miaka mitatu ijayo Serikali itamwomba kila mmoja kufanya kazi kwa ushirikiano ili kutafuta ufumbuzi na kuendeleza Mbinu za Maendeleo Vijijini.
Watu masikini na wafanya biashara binafsi wataombwa kuwa mstari wa mbele katika kutafuta njia mpya za kufaa na madhubuti.
Malengo na Shughuli

	Mikopo itatokana na kwa wanunuzi wa mazao, benki na vyama vya ushirika badala ya kutoka serikalini
	Wakulima watajisimamia wenyewe katika makundi au vyama vya ushirika ili kurahisisha kupata mikopo toka katika taasisi za fedha
	Wakulima watashirikishwa kufanya utafiti wa mazao na shughuli nyinginezo ili kuongeza wingi na ubora wa mazao
	Wanunuzi binafsi wa mazao wataendelea kutumia mpango wa vocha na mipango mingine ili kurahisisha ununuzi wa mbolea na dawa za kuulia wadudu
	Jamii zitajishighulisha zaidi katika ujenzi na ukarabati wa barabara za vijijini na kuendeleza kilimo cha umwagiliaji maji (panapowezekana kwa msaada wa serikali)

Serikali itajishughulisha tu na kutengeneza sera za kuwasaidia wananchi wa vijijini kwa kutekeleza yafuatayo:

	Kushirikiana na mashirika yasiyo ya kiserikali, benki za ndani na Washirika wa Kimataifa katika kutoa mafunzo na mifumo mingine ya misaada kwa jumuiya na makundi kuhusu:
	Utaratibu wa stadi za uongozi na fedha
	Kutengeneza na kukarabati barabara vijijini
	Kuendeleza kilimo cha umwagiliaji
	Kuweka mazingira yatakayoendeleza shughuli ndogo ndogo na za kati za biashara
	Kuendeleza sekta isiyo rasmi
	kufanya utafiti unaotakiwa na kupanua huduma za mazao
	Kuendeleza na kuboresha mazao ya kilimo hasa katika zao la korosho, pamba, kahawa n.k. kwa kutumia nguvu kazi iliyopo.
	Kueleza mfumo wa uthibiti wa usafirishaji wa mazao ndani ya nchi na kati ya nchi na nchi
	Kuhakikisha sheria ya ardhi inamsaidia kila mtu awe masikini au tajiri, mwanamke au mwanaume na kuhakikisha kuwa sheria nyingine zinazohusiana zinamwezesha mtu kuweka dhamana ya ardhi ili kupata mikopo.
	Kuhakikisha kuna sehemu za nchi zilizo nyuma zinapata msaada wa ziada unaotakiwa.

Serikali itasaidia mahali panapohusika katika kutoa mazungumzo endelevu, huduma za kilimo na kuwasaidia wawekezaji hodari. Malengo ya siku zijazo ni ongezeko la idadi na ubora wa mazao ya asili na ya sasa kwa ajili ya biashara ya nje.
Viashirio (dalili)

	Kilomita nyingi za barabara zilizokarabatiwa
	Ongezeko la thamani ya mazao ya kilimo
	Uzalishaji wa msimu wa mazao ya chakula muhimu na mazao ya biashara

Uendelezaji wa Sekta Binafsi
Serikali imekuwa ikisaidia maendeleo ya biashara ya sekta binafsi tangu mwaka 1993 kwa kushughulika na:

	Sheria ya uwekezaji Tanzania
	Ubinafsishaji wa shughuli za biashara zilizomilikiwa na serikali
	Uundaji wa Kituo cha Uwekezaji Tanzania(TIC)

Hata hivyo, licha ya viwanda vya madini na Utalii, mwitikio wa Wawekezaji binafsi bado haujawa mzuri.
Malengo na Shughuli

	Kujenga upya uwezo wa kituo cha Uwekezaji Tanzania ili kutilia mkazo ukuzaji wa uwekezaji
	Kuwasilisha sheria mpya za makampuni Bungeni
	Kuanzisha mfumo wa mafaili unaotumia kompyuta kwa ajili ya Mahakama
	Kuwarahisishia wafanyabiashara wa ndani na nje ya nchi kuwekeza katika Tanzania (pamoja na kulindwa kikamilifu)
	Kufanya mabadiliko ambayo yatapunguza gharama ya huduma za umma ikiwa ni pamoja na umeme katika viwanda
	Kutekeleza kwa haraka mabadiliko muhimu ya Mbinu za Kuzuia Rushwa Kitaifa

Serikali pia itabuni Mkakati wa kuendeleza Sekta Binafsi ifikapo kwa mwaka 2003. Hii itasaida:

	Kuendeleza uratibu mzuri kati ya serikali na michango ya Wafadhili
	Kuweka mazingira bora yanayoimarisha biashara kubwa, ndogo, ya kati na isiyo rasmi
	Kubadili mfumo wa kodi

Utawala Bora
Serikali nzuri ni ile ambayo inaweza kutoa huduma bora kwa wananchi wake wote kwa wakati wote. Pia ina utaratibu mzuri ambao unaiwezesha kukusanya fedha na kuzitumia kwa uwazi kwa manufaa ya wananchi wote. Kwa sababu ya matumizi ya fedha kuwa wazi na dhahiri Serikali ya aina hiyo itakuwa inawatumikia watu.
Shabaha zilizotolewa katika Mkakati wa Kuondoa Umasikini (PRSP) ni:

Kuendeleza utendaji kazi wa serikali katika kutoa huduma za jamii Kuendeleza njia ambazo zinawapa motisha watendaji ili kuboresha kazi

“Viongozi wazuri wanapoondoka katika nafasi zao watu husema, “tulifanya sisi wenyewe””. [Tao te Ching]

Kupunguza “upotevu wa fedha” na kuwa na njia ya kuwaadhibu wafanyakazi wabadhirifu.

Malengo:

	Mfumo wa Serikali ambao ni madhubuti na unaofaa unawapa watu madaraka ya kujiamulia maendeleo yao
	Kupunguza rushwa
	Kustawisha ubingwa na matumizi bora ya fedha katika mfumo wa serikali
	Kuimarisha uwezo wa utendaji kazi serikalini
	Kuimarisha uongozi wa bajeti katika ngazi ya juu na ngazi ya chini serikalini
	Kuunganisha Mfumo wa Taarifa za Utawala wa Fedha (IFMS) ulioundwa katika wizara zote na Hazina ndogo. Fedha zote ambazo zinatolewa katika ngazi ya wizara ya Fedha na Hazina ndogo zitapitia katika Mfumo wa Taarifa za Uongozi wa Fedha (IFM) na mipango yote ya matumizi na malipo ya nyuma yatawekwa katika kumbukumbu

Viashirio (Dalili)	Shughuli
Imarisha uaminifu na udhahiri katika uhasibu	Imarisha mfumo madhubuti zaidi wa utawala wa fedha, udhibiti wa malipo na matumizi, orodha ya vifaa na rasilimali na ripoti za ukaguzi
Bajeti zitayarishwe kwa wakati katika ngazi zote
Sekta muhimu ya utendaji kazi iliyoendelezwa na kuboreshwa
Mipango iliyoendelezwa na kukubaliwa dhidi ya rushwa katika Wizara za Kilimo na Ushirika, Elimu na Utamaduni, Afya na Maji, ikilenga katika mbinu dhidi ya Rushwa Kitaifa	Fanya ukaguzi wa Mbinu za utekelezaji zilizokubaliwa na timiza mipango dhidi ya rushwa katika Wizara za Sheria, Ujenzi, Elimu na Utamaduni, Afya, Mambo ya ndani, Ofisi ya Mwanasheria Mkuu, na Mamlaka ya Mapato Tanzania
	Tangaza Zabuni za Serikali katika vyombo vya Habari
Yaruhusu mashirika mbalimbali kutoa huduma za jamii Timiza majukumu chini ya Programu ya Mageuzi ya Sekta za Umma	Timiza majukumu chini ya Programu ya mageuzi ya Sekta za Umma
Mfumo wa Taarifa za Utawala wa Fedha (IFM) utumike katika kutengeneza bajeti ya serikali, uhasibu na mfumo wa maelezo ya Fedha kwa ajili ya matumizi ya kawaidaBajeti ya maendeleo iliandaliwa kwa utaratibu wa GFS	Panua mfumo wa Taarifa za Utawala wa Fedha kwa wizara zote, idara na wakala wa serikali Dar es Salaam na Hazina ndogo katika mikoa yote ifikapo 2002

Uchumi Mkuu Imara
Wakati uchumi imara unapokua, upandaji wa gharama za maisha unakuwa mdogo na serikali inakuwa na mlingano wa mahesabu. Serikali ya Tanzania ina rekodi nzuri ya kupunguza upandaji wa gharama za maisha na malengo kwa miaka mitatu ijayo yatajiegemeza katika hii njia.

Malengo na Shughuli

	Harakisha ukuaji wa uchumi (GDP) hadi asilimia 6
	Upandaji wa gharama za maisha ubakie asilimia 4
	Weka akiba ya serikali katika kiwango cha miezi 4 ya bidhaa zinazotoka nchi za nje na huduma
	Weka mahesabu katika hali ya usawa (ongezeko la matumizi liwe dogo)
	Panua wigo wa kodi (na zuia ukwepaji wa ulipaji kodi)
	Imarisha utawala wa mfumo wa kodi
	Endeleza uwezo wa mameneja wa Fedha katika ngazi ya Taifa na mitaa

Viashirio (Dalili)

	Ukuaji wa jumla wa uchumi wa Tanzania
	Kiasi cha upandaji wa gharama za maisha
	Jumla ya rasilimali ya akiba ya kimataifa
	Mabadiliko katika kima cha mabadilishano ya fedha
	Sazo la fedha katika uchumi
	Ugawaji wa rasilimali – ugawaji halisi wa fedha kwa ajili ya elimu, afya ya jamii, maji, barabara za vijiji, kilimo na uzuiaji wa kuenea kwa Virusi vya UKIMWI/UKIMWI

Matendo yafuatayo ambayo baadhi yameelezwa katika sehemu zilizotangulia katika kijitabu hiki yatawezesha kuwa na hali imara ya uchumi

Viashirio (Dalili)	Matendo
Ukuaji wa jumla wa Uchumi wa Tanzania	Imarisha uthabiti wa uchumi
Panua vitega uchumi (vya asili na vya binadamu)	Imarisha barabara vijijini na huduma za miundo msingi (maji, umeme, mawasiliano n.k.) Elimisha watu katika stadi zinazotakiwa na katika kazi na utoaji ushauri
Imarisha vitega uchumi vya uzalishaji	Endeleza nyenzo za uchumi mdogo Stawisha hali nzuri ya vitega uchumi ambayo inaendana na programu kukuza sekta binafsi na thabiti kupunguza gharama za uendeshaji biashara kuunda mfumo wa sheria ambao ni thabiti na unaofaa
Endeleza Mbinu za Sekta Binafsi ifikapo mwaka 2003	Hakikisha uratibu mzuri kati ya serikali na mashirika ya wafadhili Hakikisha kuunda mazingira yanayowezesha biashara kubwa, ndogo na ya kati. Aidha kuwa na biashara isiyo rasmi Ulipaji kodi – viwango na viwango vilivyo dhibitiwa
Ukuaji wa kilimo kwa asilimia 5 ifikapo 2003	Endeleza upatikanaji wa matokeo ya tafiti za kilimo Rahisisha upatikanaji wa mikopo kwa ajili ya kilimo Kuza upatikanaji wa fedha za maendeleo vijijini, na biashara ya mazao na futa urasimi Kuza biashara ya nje ya bidhaa za kilimo · Gawa ardhi ambayo inafaa kwa umwagiliaji kwa watu masikini
Uimarishaji wa barabara za vijijini	Ongeza mgao wa bajeti kwa ajili ya ukarabati na uimarishaji wa barabara za vijijini Endeleza na tumia teknolojia ya nguvukazi kwa ajili ya ukarabati na uimarishaji, na tumia makandarasi wa nchini Imarisha uwezo wa kudhibiti ukarabati wa barabara ambazo zinajengwa na makandarasi

 

Kuza ubora wa maisha na Ustawi wa Jamii

Umasikini wa kutokuwa na mapato unatokana na elimu ndogo, afya mbaya na ustawi wa jamii ambao ni wa mashaka. Kwa ujumla, inaonekana wazi lipi linahitaji kutendwa bali itachukua muda kugundua vipengele vyote vinavyohitajiwa. Aidha itachukua muda pia kujua gharama inayotakiwa. Mipango ifuatayo imekwisha buniwa:-

Mpango wa Taifa wa Mbinu za uendelezaji Elimu ya Msingi	Ifikapo Julai 2001
Mpango wa Taifa wa Mbinu za uendelezaji Kilimo	Ifikapo Juni 2001
Mpango wa Taifa wa Mbinu za uendelezaji Vijiji	Ifikapo Desemba 2001

Programu ya mageuzi ya Serikali za Mitaa imekwishaanza kutekelezwa katika wilaya zote. Hii inasaidia Serikali za Mitaa kutekeleza huduma muhimu.
Mipango hii itaruhusu:

	Majengo chakavu na huduma dhaifu kurekebishwa (Serikali za Mitaa zitaamua mahali pa kujenga majengo mapya)
	Misaada mbalimbali ipatikanayo toka kwa wafadhili na hivyo kuwa nje ya bajeti (serikali itafanya kazi ya uratibu na wafadhili)
	Upunguzaji wa umasikini utagharimu pesa nyingi zaidi kuliko ilivyo sasa (serikali itashughulikia upatikanaji zaidi wa fedha)

Elimu
Shabaha kuu ni kuwa na elimu zaidi na bora zaidi. Hii itajumuisha ufutaji wa ujinga ifikapo mwaka 2010. Aidha inakusudia kuleta uwiano sawa kati ya wasichana na wavulana katika shule za msingi na sekondari ifikapo mwaka 2005.
Malengo

	Hadi kufikia 2003
Uandikishaji wa wanafunzi shuleni kijumla	Hadi kufikia 85%
Kiwango cha wanaoacha shule	Toka 6.6% hadi 3%
Uandikishaji wa wanafunzi kihalisi	Toka 57% hadi 70%
Wanafunzi wanaoshinda mtihani wa darasa la 7	Toka 20% hadi 50%
Wanafunzi wanaoingia sekondari	Toka 15% hadi 21%
Mipango ya Elimu ya Watu Wazima	Iongezeke

Shughuli

	Upimaji wa mshule na uendelezaji wa mipango utafanywa
	Serikali itagharimia gharama za muhimu za shule za msingi (hasa mishahara ya walimu)
	Ada za shule zitafutwa ifikapo Julai 2001
	Shule zitaendelezwa kwa kupatiwa vitabu, vifaa, madawati, vyoo, vyumba vya madarasa, nyumba za walimu, n.k.
	Uwiano thabiti kati ya wanafunzi – walimu utatumiwa
	Walimu wataendelezwa na kuhamasishwa
	Kitengo cha ukaguzi kitaimarishwa
	Shule binafsi na elimu ya jumuiya (ikiwa pamoja na elimu ya watu wazima) itaimarishwa.

Viashirio (dalili)

Ongezeko halisi la kiwango cha uandikishaji wanafunzi katika elimu ya msingi

Ongezeko halisi la wanafunzi wanaoanza shule Ongezeko halisi la wanafunzi wanaosoma darasa la saba Ongezeko halisi la wanaoshinda mtihani wa darasa la saba

“Mwanadamu anakuwa mwanadamu kwa sababu ya wanadamu wengine” [Methali ya Kiafrika]

Afya 
Umri wa kuishi unapungua (hasa kwa sababu ya ugonjwa wa UKIMWI). Lengo ni kuongeza umri hadi kufikia miaka 52 ifikapo 2010. Hili litawezekana kwa kuboresha lishe na kuwa na huduma bora za afya pamoja na maji salama.
Malengo

	Ifikapo mwaka 2003
Kiwango cha vifo vya watoto wachanga	Toka 99 hadi 85 kwa kila watoto 1000
Chini ya umri wa miaka 5	Toka 158 hadi 127 kwa kila watoto 1000
Vifo vya akina mama wakati wa kujifungua	Toka 529 hadi 450 kwa kila watoto 1000
Vifo kutokana na malaria kwa watoto chini ya miaka 5	Toka 12.8 hadi 10 %
Watu wanaopata maji salama	Toka 48.5 hadi 55%
Uchanjwaji wa watoto chini ya miaka 2 dhidi ya surua, dondakoo na pepopunda	Toka 71 hadi 85%
Wilaya ambazo zina kampeni dhidi ya UKIMWI	Hadi kufikia 75%
Punguza hali ya kudumaa	Toka 43.4 hadi 20%
Punguza upotevu	Toka 7.2 hadi 2%
Wafanyakazi wenye taaluma ya uzazi	Toka 50 hadi 80%
Tekeleza kikamilifu sera ya maji ya mwaka 2000 kama inavyotakiwa

Shughuli

	Ongeza kiwango na imarisha ugawaji wa fedha za serikali kwa ajili ya afya ya jamii
	Toa afya bora karibu na mahali wanapoishi watu wote wa mijini na vijijini
	Hakikisha misaada inatolewa kwa afya za jamii kwa kuimarisha vituo vya afya na hospitali na kubadili mfumo wa utendaji wa kazi
	Imarisha mfumo wa kutoa misaada kwa wafanyakazi, madawa na vifaa vingine vya afya
	Tekeleza programu ya udhibiti wa malaria kama ilivyopangwa kati ya mwaka 2000/01 hadi 2002/03
	Kuza sekta binafsi na shirikisha makundi ya jumuiya katika utoaji wa huduma za afya

VIRUSI VYA UKIMWI/UKIMWI

Kuza utambuzi wa ugonjwa wa UKIMWI na afya ya jamii – pamoja na wanafunzi kufundishwa mashuleni

“Uchungu na huzuni huja kwa kuangalia uwapendao wakifa kwa sababu ya kukosa fedha za matibabu na hali hii ni upeo wa juu wa matatizo ya umasikini unaokuja kimya kimya” [Deepa Narayan]

Lishe
Kuza elimu ya lishe, hasa kwa akina mama na imarisha afya ya uzazi na mpango wa uzazi
Anzisha programu ya mfuko wa fedha wa shule
Maji

	Ongeza matumizi ya serikali katika huduma za maji vijijini
	Tathmini mahitaji ya makundi tofauti ya watu vijijini
	Imarisha vianzo vya maji na data za maji salama
	Fanya ukaguzi wa upimaji maji
	Fanya ukaguzi wa mara kwa mara wa ubora wa huduma za maji na tumia vipimo vya shirika la Afya Duniani (WHO)
	Kuza uvunaji maji ya mvua
	Karabati mipango yote ya usambazaji maji ambayo haifanyi kazi. Aidha karabati vifaa vya kutoboa udongo
	Imarisha sheria, kanuni na taratibu za kuhifadhi maji katika vyanzo vya maji
	Zipe uwezo Serikali za Mitaa na jumuiya kulinda vyanzo vya maji

Viashirio (Dalili)

Watoto wachanga na viwango vya vifo vya watoto walio chini ya miaka mitano Asilimia ya watoto ambao wamepata chanjo kamili baada ya mwaka mmoja Uwiano wa wilaya zenye kampeni za utambuzi wa UKIMWI

“Afya inahusisha mwili mzima, akili, na ustawi wa jamii na si tu kutokuwa mgojwa na kutojiweza.” [Shirika la Afya Duniani – WHO]

Uwiano wa kaya ambazo zinapata maji salama

Ustawi wa Jamii – Kushiriki katika shughuli za Siasa
Kati ya vitu vingine ambavyo vinahusiana na ustawi wa jamii ni kuhusu kushiriki katika maamuzi ya kisiasa yanayohusu maisha yako, na kujiona wanalindwa na sheria na kanuni. Pametokea maendeleo mazuri katika eneo hili katika miaka mitatu iliyopita na mengi yanapangwa.
Serikali imekuwa wazi katika shughuli inazofanya na imekuwa sikivu kwa watu wa kawaida.

	Watu wa kawaida sasa wanaweza kujua serikali inatumiaje fedha zao na kushiriki katika mikutano inayoamua sera zipi zifuatwe na serikali
	Magazeti, Redio, Televisheni vinaeleza watu wa kawaida mambo yanayoendelea
	Kuna Jumuiya hiari za Wananchi ambazo hutoa mchango na changamoto
	Serikali za Mitaa zitapewa uwezo zaidi wa kuamua yapi yatekelezwe katika mikoa yao baada ya kutekeleza Programu ya Mageuzi ya Serikali za Mitaa.

Linapozingatiwa suala la sheria na taratibu, watu lazima wajione salama kutembea mitaani, kuweza kutumia mahakama, na kujua kuwa mfumo wa serikali ni thabiti, wa haki na uko wazi. Mipango ifuatayo inafanywa katika kiwango cha Serikali za Mitaa:
Malengo

	Tekeleza kikamilifu njia za Kupunguza Umasikini kama zilivyopangwa
	Tekeleza kikamilifu Programu ya Mageuzi ya Serikali za Mitaa ifikapo mwaka 2003 katika wilaya zote
	Hakikisha ushirikishwaji wa washika dau wote katika kuunda, kutekeleza na kutathmini mipango yote ya maendeleo

Shughuli

	Kuza mfumo wa usalama wa jamii
	Karabati majengo ya mahakama za mwanzo na vifaa vya jumuiya
	Ajiri mahakimu ili kesi zilizoko katika mahakama za Mwanzo ziweze kuamuliwa mapema

Katika Kiwango cha Taifa:

	Hadi mwisho wa mwaka 2003
Uwiano wa vikao vilivyopangwa vya Mahakama za Rufaa na vile vilivyotimizwa	Toka 50% hadi 100%
Uamuzi wa Mahakama	Uharakishwe
Uwiano wa kesi zilizoamuliwa na zile zilizoletwa	Toka 63% hadi 80%
Wastani wa muda uliotumiwa katika kuamua kesi za biashara	Zipunguzwe hadi miezi 18

Kutakuwa pia na uchunguzi wa rushwa katika :

	Wizara ya Sheria
	Wizara ya Ujenzi, Elimu, Afya na Mambo ya Ndani na ofisi zao za Mikoani na Wilayani
	Ofisi ya Mwanasheria Mkuu
	Mamlaka ya Mapato Tanzania

Viashirio (Dalili)
Viashirio vya ushirikishwaji:

	Idadi ya washiriki na ushiriki katika warsha za mashauriano
	Ushiriki wa makundi ya jumuiya
	Usambazaji wa ripoti za serikali

Ripoti za kila miezi minne kuhusu maendeleo ya mageuzi ya mfumo wa mahakama na uchunguzi wa rushwa.

Kupunguza Madhara katika Makundi Masikini

Serikali za Mitaa zitaombwa kupambanua makundi ambayo yamo hatarini kupata madhara zaidi na ziamue matakwa yao ni yapi na yanaweza kupatikanaje. Baadhi ya majukumu ya kutekeleza ili kusaidia makundi haya ni:

	Programu za kazi za kulipwa chakula
	Miradi maalum inayohusisha yatima na walemavu
	Mfumo wa awali wa kugundua mabadiliko ya hali ya hewa yatakayoathiri mazao
	Kutekeleza mpango wa umwagiliaji katika sehemu zenye ukame
	Kuweza kufika kwa urahisi katika mikoa yenye ziada ya chakula
	Kuendeleza mazao yanayohimili ukame
	Kuendeleza misitu

Benki ya Dunia imetoa mkopo kwa ajili ya mradi wa mfuko wa Kuinua Jamii Tanzania (TASAF) katika ngazi ya wilaya.

Watu wengi masikini Tanzania wanategemea mazingira asilia kwa ajili ya chakula chao na pia kukabili mahitaji yao kwa kuuza kuni, mkaa, asali na matunda mwitu. Hatujui shughuli hizi kikamilifu kiasi cha kupunguza na kuweka malengo kwa ajili ya kuzuia uharibifu wa mazingira. Taarifa zitakusanywa ili zitumike katika nakala mpya ya mpango wa kusaidia Kupunguza Umasikini (PRSP). Utaratibu utafanywa wa kuhusisha mipango mingine kama vile kuimarisha matumizi ya mazao yanayostahimili ukame na mpango wa umwagiliaji unaofanywa na jamii. Aidha upandaji miti na upunguzaji wa mifugo nao pia utahusishwa.

“Mpangilio wa maisha unaonyesha kuwa watu masikini ambao wana mali kidogo wanaweza kwa kutumia nguvu kidogo kuneemeka polepole kiuchumi, na kushtukia wamerejea tena katika ufukara wao kwa sababu ya maradhi, kuachishwa kazi, kupata mazao hafifu na wanawake kutelekezwa . Hakuna kitu kinachowazuia kuangukia katika lindi la kukata tamaa. Na wakati wanapotumbukia huko, panaweza pasiwe na mtu yeyote anayewangoja kuwadaka huko chini wanakoangukia. Aidha hakuna anayewapa mkono wa msaada ili waanze upya.” [Deepa Narayan]

Malengo

Jenga uwezo wa jumuiya zote zinazohitaji programu za usalama.

Shughuli

Kuza programu za jumuiya za kusaidia watu ambao wanakabiliwa na matatizo mbalimbali Unda mfuko wa kuleta usawa ili kusaidia sehemu zilizo nyuma

“Tunamsaidia mwanachama yeyote wa kundi letu anapopata matatizo; tunamliwaza yeyote yule anayepata matatizo” [Kundi la akina mama, Tabora]

Viashirio (dalili)

Namba ya data za uchumi zinazoonyesha makundi ya watu wenye matatizo zilizoundwa katika ngazi za Serikali za Mitaa na Serikali Kuu.

Tutagharamiaje Upunguzaji wa Umasikini?

Hatuna hakika tunahitaji fedha kiasi gani na kiasi gani cha fedha kitakuwepo katika siku zijazo. Hata hivyo ni wazi kuwa hatutakuwa na fedha za kutosha na zile ndogo tulizonazo itabidi tuzitumie kwa uangalifu mkubwa.
Hatutaweza kujua kwa hakika ni fedha kiasi gani zitapatikana hasa kwa ajili ya kupunguza umasikini mpaka mipango yote mingine iwe imekamilika.

Njia za Mapato kwa ajili ya Upunguzaji Umaskini

	Kiasi fulani cha fedha kitatokana na bajeti ya Serikali lakini hatutaweza kujua kiasi cha fedha kitakavyokuwa hadi mfumo wa kodi utakapoboreshwa. ·
	Kiasi cha fedha kitatoka kwa wafadhili, lakini kiasi hicho hakiwezi kujulikana katika muda mfupi na muda mrefu ·
	Serikali itatumia fedha zake kupata fedha zaidi kwa kutoa mikopo na michango kwa watu wa kawaida na wafanyabiashara ambao wana mawazo mazuri na miradi mizuri ·
	Serikali inaweza kukopa fedha kuziba pengo

Kwa kuzingatia hali hii ya mashaka, na umuhimu wa kuwa na uchumi thabiti, matarajio yaliyowekwa kwa miaka mitatu ijayo ni kuwa jumla ya bajeti ya matumizi itaongezeka toka asilimia 15.5 hadi 17-18% ya mapato yote ya serikali. Kati ya fedha hizo asilimia 70% itatoka serikalini na asilimia 30% itatoka kwa wafadhili kama misaada au mikopo. Kama Mageuzi ya Serikali yatafaulu basi Tanzania itatimiza masharti ya mpango nafuu yaliyowekwa kwa ajili ya nchi zenye madeni makubwa (HIPC) hadi kufikia katikati ya mwaka 2001.
Shughuli nyingi za upunguzaji wa umasikini zitafanywa na Serikali za Mitaa. Ufafanuzi wa shughuli hizi utafanywa katika Programu ya Mageuzi ya Serikali za Mitaa (LGRP) yanayoendelea.

Kipaumbele katika Matumizi

Katika majibu ya watu waliyotoa wakati wa kutayarisha Mkakati wa Kupunguza Umasikini (PRSP), serikali imeamua kuwa matendo muhimu katika upunguzaji wa umasikini yanapaswa kuwa; matengenezo na uimarishaji wa huduma za sekta muhimu na sehemu inyohusika. Matendo hayo ni kama yafuatayo:

	Shilingi Milioni
	Sekta Sehemu
Elimu ( Elimu ya Msingi)	182061 142424
Afya (Afya ya Msingi kwa Jamii) 65970 42314 Barabara (Vijijini)	65970 42314
Barabara (Vijijini)	50147 28849
Mfumo wa Mahakama	7855
Kilimo (Utafiti na huduma)	8213 6893
Maji	5064
VIRUSI VYA UKIMWI/UKIMWI	4800

Upunguzaji wa Umasikini: Vipengele Muhimu vya Ziada

Ufutaji wa ada za Shule \

Serikali itaacha kutoza ada za shule ifikapo Julai 2001. Hii ni kwa sababu serikali inaamini kwamba kwa kutolipa ada watoto wengi watasoma hasa watokao katika familia masikini

Kuhimiza michango kutoka katika Jumuiya na Washika dau wengine

Jumuiya zimeshiriki kikamilifu daima katika kupunguza umasikini kwa kufanya kazi za kujitolea kama kujenga madarasa, vituo vya afya, maji, barabara za vijijini, n.k. Serikali itahimiza moyo huu kwa kuchangia gharama za miradi hii na kuwahamasisha wafadhili kufanya hivyo hivyo.

Mafunzo ya Kazi

Serikali inakusudia kutumia karibu shilingi milioni 100 kila mwaka ili kuwasaidia watu waweze kujifunza mambo yatakayowasaidia kupata kazi. Fedha hizi zitawalenga watu ambao hasa ni masikini zaidi.

Mipango Imebuniwaje?

Tangu wakati wa uhuru mwaka 1961 serikali imejitahidi kushughulikia tatizo la ujinga, maradhi na umasikini. Kumepatikana maendeleo kwa kutumia mipango ya serikali kuu hadi mwaka 1970 ambapo hali ya kimataifa na kitaifa ilidhoofisha juhudi hizo na kuzirudisha nyuma. Licha ya mageuzi ya kiuchumi na

“Ni vigumu kwa watu wa kawaida kuitikia kwa moyo mkunjufu kwenye wito wa kazi za maendeleo ambazo zinaweza kuwa ni za manufaa kwao, lakini ambazo zimeamuliwa na kupangwa na mamlaka ambayo iko mbali mno nao.” [Mwalimu Julius K. Nyerere]

kisiasa tangu katikati ya mwaka 1980, nusu ya Watanzania wote wanahofiwa kuwa masikini na theluthi wanaishi katika ufukara mkubwa.
Lakini hali sasa inaweza kuwa inabadilika. Mwishoni mwa miaka ya 1990 serikali ilitoa mwelekeo wa 2025 ukionyesha malengo ya muda mrefu ya kiuchumi na kijamii. Haya yalifuatwa na Mbinu za Kitaifa za Ufutaji wa Umasikini (NPER) ambapo malengo ya ufutaji wa umasikini hadi mwaka 2010 yalifafanuliwa. Jumuiya ya Kimataifa iliiunga mkono serikali kwa kutoa Mbinu za Usaidizi wa Tanzania (TAS) ambapo ilieleza kwa muhtasari mbinu iliyoratibiwa katika utoaji wa misaada. Tangu wakati huo muundo wa matumizi ya kati (MTEF) na mapitio ya matumizi ya serikali (PER) vimetolewa. Aidha, orodha ya tathmini ya viashirio vya ustawi na umasikini (PM) imetengenezwa.

Sasa tuna waraka wa Mkakati wa Upunguzaji wa Umasikini Tanzania (PRSP). Hii inaeleza mbinu za muda mfupi wa kupunguza umasikini na ni sehemu ya mpango wa Nchi Masikini zenye Madeni Makubwa (HIPC). Mbinu hii in maana kwamba serikali inapaswa kupunguza matumizi na huku ikiruhusu shughuli za matumizi ya kuondoa umasikini kwa bajeti ya ziada na kukuza hatua mbalimbali zisizo ingiza gharama ambazo zaweza kuondoa umasikini.

Watu wengi walihusika katika kuandaa Mkakati wa Kupunguza Umasikini Tanzania (PRSP) na watu watahusika katika utekelezaji wake. Mpango unaorodhesha sababu zinazowafanya watu wawe masikini na kutoa mapendekezo ya njia za kuuondoa umasikini huo.

“Kama watu elfu moja watapiga risasi wakilenga shabaha moja tu na kwa wakati mmoja, hakuna sehemu ya shabaha ambayo haitapigwa.” [Methali ya Kichina]

Baadhi ya ufumbuzi huihusisha serikali na mashirika ya wafadhili na ufumbuzi mwingine huwahusisha watu wa kawaida.

Watu hawaendelezwi ila wanajiendeleza wenyewe. [Mwl. Julius K. Nyerere]

Mpango wa Mkakati wa Kupunguza Umasikini Tanzania (PRSP) ni tofauti na mipango ya awali kwa sababu unatoa malengo thabiti na unawashirikisha watu wa kawaida. Watu wa kawaida walihusishwa katika kutengeneza mpango huo na watahusishwa katika kuutekeleza. Na hasa lililo muhimu ni kuwa watahusishwa katika kuhakikisha kwamba malengo yaliyobainishwa katika mpango huo yanapatikana.

Mpango huu Uliandaliwaje?

Mwezi Oktoba 1999 kamati ya mawaziri kumi na wawili na Gavana wa Benki ya Tanzania iliundwa kuandaa waraka wa mpango wa Mkakati wa Kupunguza Umasikini (PRSP). Kamati hii ilisaidiwa na kamati ya wataalamu (iliratibiwa na Ofisi ya Makamu wa Rais) ambayo iliwahusisha maofisa kutoka ofisi ya Waziri Mkuu, Tume ya Mipango, Wizara Kuu na Benki Kuu ya Tanzania.
Waraka wa msingi (waraka wa awali) wa Mpango wa Mkakati wa Kupunguza Umasikini Tanzania (PRSP)) ulitolewa kama muswada wa kwanza mwanzoni mwa mwezi Januari 2000. Waraka huu ulijadiliwa katika mkutano wa mashauriano ambao uliwahusisha wawakilishi wa serikali na watu waliotoka katika jumuiya ya wafadhili na makundi ya kijamii.
Waraka ulihakikiwa na kuidhinishwa na baraza la mawaziri mwanzoni mwa mwezi Februari 2000. Aidha, waraka huo ulijadiliwa na Shirika la Fedha Duniani mjini Washington mwezi Machi 2000. Hili liliiwezesha Tanzania kuendelea na kutoa waraka kamili wa Mbinu za Kupunguza Umasikini.
Mwezi Machi mwaka 2000 kamati ya wataalamu ilitayarisha vidokezo vya waraka wa mwanzo kwa ajili waraka kamili wa mpango wa Mkakati za Kupunguza Umasikini Tanzania (PRSP). Waraka huu ulijadiliwa katika warsha za kanda saba kati ya tarehe 11-12 Mei 2000. Warsha hizi zilihudhuriwa na washiriki 804 na zilihusisha vijiji 426, madiwani 215, Wakurugenzi wa Halmashauri 110 na watu 53 waliotoka katika mashirika yasiyo ya kiserikali. Chini ya robo ya washiriki walikuwa wanawake. Ripoti za kila kanda zilitolewa kwa kamati ya wataalamu tarehe 16 Mei 2000.
Mkutano wa mashauriano kati ya serikali na wafadhili uliofanywa tarehe 22 Mei 2000 na ulifuatwa na kamati ya wataalamu ambayo ilitengeneza waraka wa mwanzo wa Mbinu za Upunguzaji wa Umasikini Tanzania. Waraka huu ulitumia taarifa zilizotoka katika tafiti zilizotangulia, waraka za sera na matokeo ya warsha za kanda. Tarehe 30 Juni waraka ulijadiliwa katika mkutano ambao uliwashirikisha jumuia ya wafadhili kutoka Benki ya Dunia na Shirika la Fedha Duniani. Tarehe 1 Julai 2000 Wabunge walijulishwa juu ya maendeleo yaliyokwisha fikiwa na waliombwa kutoa mawazo yao.
Tarehe 3-4 Agosti 2000 kulifanyika warsha ya kitaifa ikiwa na washiriki 25 ili kupata maoni zaidi kuhusu malengo, na kutathmini mambo muhimu ya kufanya ambayo yalikuwa yameainishwa katika waraka wa awali. Waliohudhuria warsha hiyo ni pamoja na Makatibu Wakuu, Wakuu wa Mikoa, Wawakilishi na Wafadhili, Mashirika ya Kimataifa, sekta binafsi, mashirika yasiyokuwa ya kiserikali, vyombo vya habari na wawakilishi wa sekta zisizokuwa rasmi. Aidha tarehe 3 - 4 Agosti 2000 waraka wa awali ulijadiliwa na Makatibu Tawala wa Mikoa (RAS) huko Lobo, Serengeti.
Waraka uliorekebishwa uliidhinishwa na Baraza la Mawaziri tarehe 31 Agosti 2000. Marekebisho zaidi yalifanywa na Serikali na Shirika la Fedha Duniani/Benki ya Dunia na Waraka wa mwisho uliidhinishwa na Bodi za Shirika la Fedha Duniani na Benki ya Dunia mwezi Oktoba 2000.

Mipango ya baadaye itafanywaje?

Tafiti mbalimbali zinafanywa ili kupata takwimu bora za kusaidia mipango ya baadaye. Hizi ni pamoja na: · Ukaguzi mpya wa bajeti za kaya zaidi ya 24,000 · Ukaguzi wa nguvu kazi ili kuanzisha msingi wa soko la kazi · Sensa ya idadi ya watu na nyumba katika mwaka 2002 · Ukaguzi wa taarifa za uzazi na vifo pamoja na afya katika mwaka 2003

Shirika la Fedha Duniani/Benki ya Dunia inashauri kutengenezwa upya kwa mahesabu ya kijamii ili kupima kama mapato na matendo ya sera yana matokeo yoyote juu ya upunguzaji umasikini

“Watu masikini ndio wataalamu wa umasikini” [Deepa Narayan]

Kuna umuhimu wa haraka wa kuimarisha uwezo wa watu wa aina mbalimbali ili kutathmini shughuli ambazo zimeanzishwa pamoja na waraka wa Mkakati wa Upunguzaji wa Umasikini Tanzania (PRSP). Watu wanahitaji pia kufasili taarifa ambazo zinakusanywa na kubainishwa, taarifa hizo zina maana gani katika masuala ya sera.
Inategemewa kuwa vikao mbalimbali vitafanywa ili kuanzisha utaratibu wa uoanishaji wa shughuli mbalimbali katika ngazi tofauti. Aidha vikao hivi vitatafuta njia za kuhusisha sera na ushirikishwaji wa watu. Kama ilivyoelezwa katika Mkakati wa Upunguzaji wa Umasikini Tanzania (PRSP), “Serikali imekusudia kuendeleza ushirikishaji wa watu masikini na washika dau wengine katika utekelezaji, usimamizi na tathmini ya mbinu za upunguzaji umasikini, na kisha kurekebisha waraka huo”. 

Maana za Baadhi ya Maneno

Uchumi Mkuu: (macroeconomics) ni elimu juu ya picha kamili ya uchumi, yaani njia ambayo utajiri unapatikana na unagawanywa. Inaweza kuwa elimu kuhusu nchi maalum au dunia nzima na jinsi tofauti zinavyoingizwa katika picha nzima ya dunia. Kuna majadiliano kama ya:

	Matajiri wanazidi kutajirika na masikini wanazidi kuwa masikini zaidi. Tufanye nini kuhusu jambo hili?
	Serikali ijiingize kiasi gani katika uendeshaji wa soko huru?
	Kwa kuzingatia na uharibifu wa mazingira, je, ukuaji wa uchumi usiodhibitiwa unatakiwa?

Uchumi Mkuu Imara (Macroeconomic Stability) ni matokeo ya kuwa na kodi ya hazina, sera za fedha na kiwango cha kubadilishana fedha inayokusudia kufikia malengo ya uchumi mkuu kama vile ukuaji wa uchumi, kupanda kwa gharama za maisha, madeni ya nje na akiba halisi ya kimataifa.
Uchumi Mdogo (Microeconomics) ni elimu kuhusu jinsi viwanda, sekta fulani, biashara au kaya zinavyofanya kazi.
Jumla ya Pato la Taifa (Gross Domestic Product - GDP) ni kipimo cha jumla ya pato la utajiri ambalo linapatikana nchini katika muda maalum. Kwa maneno mengine Pato la Taifa ni tathmini ya bidhaa zote na huduma ambazo zinaundwa na zinabadilishwa kwa fedha. Kama jumla ya thamani ya bidhaa na huduma mwaka huu ni asilimia 1% zaidi kuliko ya mwaka jana basi ukuaji wa pato la utajiri ni asilimia 1%. Lakini jumla ya pato la taifa (GDP) huacha kazi zingine za thamani ambazo zingeweza kujumuishwa – kwa mfano, uendeshaji wa kaya na familia kwa kupata nishati rahisi na maji, na pia watu kujenga nyumba zao kwa kutumia vifaa vya asilia na ustawishaji wa vyakula kwa ajili ya matumizi yao.
Jumla ya Pato la Taifa (GNP) ni sawa na jumla ya pato la taifa lakini unaongezea biashara ya ndani na biashara ya nje.
Ukuaji Halisi (Real Growth): Kwa vipengele vyote viwili jumla ya pato la utajiri (GDP) na ukuaji wa pato la utajiri (GNP), kama ukuaji ni asilimia 7% kwa mwaka, lakini mfumuko wa bei umekuwa asilimia 5% basi Ukuaji Halisi ungekuwa asilimia 2% tu kwa mwaka.
Mfumuko wa Bei (Inflation): Kipimo cha kupanda kwa bei kati ya mwaka mmoja na mwaka unaofuata – hasa ukizingatia wazo la kupata vifaa vya madukani/sokoni.
Mtaji wa jamii (Social Capital) ni kama “gundi” inayounganisha pamoja familia, makundi na jumuiya. Inahusisha imani, desturi na tabia za jamii ambazo husaidia kufanya kazi pamoja kwa uthabiti katika makundi yaliyo rasmi na yasiyo rasmi.
Vyama vya Jumuiya (Civil Society Organisation):Inahusisha vyama rasmi ambavyo vimesajiliwa na serikali na vile visivyo rasmi. Vyama hivyo ni pamoja na vile vya hisani, dini, vya shughuli maalumu, kundi shawishi, kitaaluma, na vyama vya makundi maalumu kama vile vyama vya wafanyakazi na vyama vya wanafunzi. Vyama visivyo rasmi ni pamoja na Upatu, vyama vya makabila, mpira wa miguu ambavyo vinaundwa na vijana wa kiume na netiboli vinavyoundwa na vijana wa kike.
Matayarisho Ya Bajeti inayozingatia maskini (Pro-poor Budgeting): na usimamizi wa matumizi (and expenditure monitoring). Fedha zinatengwa katika bajeti kwa ajili ya programu zinazowalenga watu masikini. Lakini fedha hizi zinapaswa kupitia Hazina, wizara inayohusika, serikali za Mikoa na Halmashauri za Wilaya/ Miji na kitengo cha huduma (k.m. shule au hospitali) kabla ya mtu masikini kupata faida. Kwa usimamizi thabiti fedha hizi zinaweza kutumika vizuri.
Mapitio ya Matumizi ya Serikali (Public Expenditure Review). Timu ya Matumizi ya Serikali hukutana mara moja kila baada ya majuma mawili ili kutafakari jinsi serikali inavyopata na kutumia fedha zilizo kwenye bajeti. Timu hii iliundwa mwaka 1997 inawajumuisha viongozi wakuu wa serikali na wawakilishi kutoka katika jumuiya ya wafanyabiashara, makundi ya jumuiya na makundi ya wafadhili wa nje.

Bajeti za Serikali (Government Budgets). Serikali ni kama familia ambayo inapaswa kuweka uwiano kati ya fedha zinazoingia na fedha zitumikazo. Kama hakuna fedha zinazoingia serikali inapaswa kuamua itumie kiasi gani na isitumie kiasi gani. Utaratibu wa kukusanya taarifa hii na kufanya uamuzi ndiyo huitwa Bajeti
Njia za Mapato ya Serikali (Source of government income):

	Kodi ya moja kwa moja k.m. kodi ya mapato, kodi ya mali
	Kodi isiyo ya moja kwa moja k.m. kodi ya ushuru wa forodha, kodi ya mauzo
	Mapato yasiyo na kodi k.m. liseni na ada
	Mikopo k.m. toka Mashirika ya Fedha Duniani na Benki ya Dunia ·
	Misaada k.m. toka serikali nyinginezo na toka mashirika yasiyo ya kiserikali

Kuongeza kodi ni jambo lisilopendwa na baadhi ya kodi nyingine ni mzigo mkubwa kwa watu masikini kuliko watu matajiri. Mikopo ni mizuri kuziba mapengo ya muda mfupi na kuanzisha biashara mpya, lakini lazima mikopo hiyo ilipwe. Misaada inakaribishwa bali hatuwezi kupata misaada wakati wote.

Mishahara na Gharama Nyinginezo (Personal Emoluments (PE) and other charges (OC)): Wizara inatumia sehemu ya bajeti yake kwa mishahara na sehemu nyingine kulipia gharama nyinginezo. Kama sehemu ya kutekeleza waraka wa Upunguzaji wa Umasikini (PRSP), Serikali itaongeza bajeti ambayo inatengwa kwa ajili ya gharama za matumizi mengine – kwa mfano, kati ya mwaka 1999/2000 hadi 2002/2003 bajeti itaongezwa toka asilimia 2 hadi 3.8% kwa ajili ya elimu ya msingi na toka asilimia 2.1 hadi 3.8% kwa ajili ya Afya ya Jamii.

Vifupisho

BoT Bank of Tanzania – Benki Kuu (ya Tanzania)

CAS Country Assistance Strategy – Mbinu za Kusaidia Nchi

CSO Civil Society Organisation – Jumuiya Hiari za Wananchi

DED District Executive Director – Mkurugenzi Mtendaji wa Wilaya

ELCT Evangelical Lutheran Church of Tanzania – Kanisa la Kiinjili la Kilutheri Tanzania

ESAF Enhanced Structural Adjustment Facility – Uharakishaji Mabadiliko ya Kimuundo

GDP Gross Domestic Product – Pato Ghafi la Ndani

GNP Gross Nationa Product – Jumla ya Pato la Taifa

HBS Household Budget Survey (1991/92) – Mapitio ya Bajeti za Kaya (1991/92)

HIPC Highly Indebted Poor Countries – Nchi Masikini zenye Madeni Makubwa

HRDS Human Resource Development Survey (1993) – Ukaguzi wa Maendeleo ya Nguvu kazi (1993)

HRS Human Resource Survey (1983) – Ukaguzi wa Nguvu kazi

IBRD International Bank for Reconstruction and Development (World Bank) – Benki ya Dunia ya Urekebishaji na Maendeleo

IFMS Integrated Financial Management Information System – Mfumo wa Pamoja wa Taarifa za Uendeshaji wa Fedha

IMCI Integrated Management of Childhood Illness – Uendeshaji wa Pamoja wa Magonjwa ya Watoto

IMF International Monetary Fund – Shirika la Mfuko wa Fedha Duniani

LGRP Local Government Reform Programme – Mpango wa Mageuzi wa Serikali za Mitaa

M & E Monitoring and Evaluation – Usimamizi na Tathmini

MDF Multilateral Development Fund – Mfuko wa Shughuli mbali mbali za Maendeleo

MSME Micro, Small and Medium Enterprises – Viwanda Vidogo na vya Kati

MTEF Medium-term Expenditure Framework - Muundo wa Matumizi ya Muda wa Kati

NBS National Bureau Statistics – Kitengo cha Taifa cha Takwimu

NGO Non-Government Organisation – Shirika lisilo la Kiserikali

NPES National Poverty Eradication Strategy – Mpango wa Taifa wa Mkakati waKupunguza Umasikini

OPM Oxford Policy Management – Manejimenti ya Oxford kuhusuSera ya Uongozi

PER Public Expenditure Review – Mapitio ya Matumizi ya Serikali

PL Poverty Line – Mstari wa Umasikini

PMI Poverty and Welfare Monitoring Indicators – Viashirio vya Uratibishaji wa Umasikini na Usawa

PPA Participatory Povery Assessment (1995) – Tathmini ya Ushirikishwaji juu ya Umasikini

PRGF Poverty Reduction and Growth Facility – Mfumo wa Ukuaji na Upunguaji wa Umasikini

PRSC Poverty Reduction Support Credit – Mikopo ya Kusaidia Kupunguza Umasikini

PRSP Poverty Reduction Strategy Paper – Mkakati wa Mbinu za Upunguzaji Umasikini

PSAC-I Programme Structural Adjustment Credit – Programu ya Mikopo ya Urekebishaji Miundo

PSRP Public Service Reform Programme – Programu za Mageuzi ya Huduma za Umma

RAS Reginal Administrative Secretaries – Makatibu Tawala wa Mikoa

SME Small to Medium Enterprises – Viwanda Vidogo hadi vya Kati

TAS Tanzania Assistance Strategy – Mbinu za Kusaidia Tanzania

TIC Tanzania Investment Centre – Kituo cha Uwekezaji Tanzania

TIPER Tanzania-Italian Petroleum Refinery – Mtambo wa Kusafisha Mafuta Tanzania na Italia

TRCHS Tanzania Reproductive and Child Health Survey (1999) - Mpango wa Uzazi na Afya ya Watoto

TSED Tanzania Socio-Economic Database – Mfumo wa Utunzaji wa Taarifa za Jamii na Uchumi

TTC Teacher Training College – Chuo cha Ualimu

VPO Vice President's Office – Ofisi ya Makamu wa Rais