Kama ilivyo kwa
mashine kadhaa na vyombo mbalimbali, kompyuta inaweza kupata hitilafu na hatimaye kupoteza
kumbukumbu muhimu sana katika maisha ya kawaida ya jamii. Hivyo panapaswa kuwa na
njia mbadala ya kutunza kumbukumbu pindi ikitokea tatizo kama hilo. Kuna vifaa maalum vya
kutunzia kumbukumbu ambazo ni muhimu mno. Vifaa hivi huweza kuingizwa katika kompyuta,
kuchukua kumbukumbu na kuvitoa kwenda kuvihifadhi mahali ambako ni salama zaidi. Vifaa
hivi vinafahamika kama storage devices. Kwa sababu vifaa hivi huweza kutolewa ndani ya system
case ya kompyuta hufahamika pia kama removable devices.
Vifaa hivi huingizwa
katika Kompyuta kwa kupitia matundu maalum yafahamikayo kama ports na milango maalum
ifahamikayo kama drivers. Vyote hivi hujengwa katika system case na
huonekana sehemu ya mbele na
ama sehemu ya nyuma ya system case.
 |
|
System
case ikiwa na milango na tundu vifahamikavyo kama drivers na port
|
CD
ni nini?
Hiki ni kifaa cha
kutunzia kumbukumbu na ambacho kinaonekana kuwa kama kimekuwa mbadala
wa tapes zilizozoeleka
kwa muda mrefu katika utunzaji wa muziki na habari mbalimbali. Ni kifaa
ambacho kinatunza
kumbukumbu za aina zote; ikiwa na maana text (maneno na picha),
sauti na
video. Kifaa hiki
kina umbo bapa la mviringo na kina sehemu iliyo kama kioo ambako habari na
data huwekwa. Bila
shaka umekwisha kutana na kifaa hiki katika maisha ya kila siku.
 |
|
Picha ya CD
|
CD ni kifupi cha
maneno Compact Disc. Disc hii imetengenezwa kuhifadhi habari na data
katika mfumo wa digital,
teknolojia mpya ya kuhifadhi kumbukumbu ambayo imeiweka kando teknolojia ya zamani iliyofahamika
kama analogue. Kwa mfano mikanda ya muziki na filamu ambayo ilikuwa na mkanda
ulioviringishwa katika kifaa kilichoweza kuzunguka na hatimaye kutoa sauti ama kuonesha picha
(tazama picha hapa chini) ilikuwa imeundwa kutumia teknolojia ya analogue.
 |
VHS tapes
|
CD huingizwa katika
kompyuta ili kuwekewa ama kuingiza data na habari katika kompyuta.Kitendo cha kupeleka
data na habari kwenye kompyuta hufanywa na kifaa maalum kilicho namlango ambao
hufunguka na kufunga na ambao unaweza kubeba CD. Kifaa hiki hufahamika kama CD driver.
Mlango huu huwa na taa yenye rangi ya njano-kijani ambayo huwaka pindi CDinapokuwa imewekwa na
inafanya kazi ya kusoma data na habari. Kwa kawaida utasikia sauti ya CD kuzunguka katika
CD driver. CD driver hufanya kazi ya kuiwezesha kompyuta kuitambua CD na kuifanya ipeleke
data au kutoa data. Kazi hii ya kupeleka data au kuifanya kompyuta ipokee habari na data kutoka
kwenye CD huitwa reading ama kusoma kwa kiswahili. Kama mtu anakwambia kompyuta inasoma
data au habari zilizo katika CD anakuwa anamaanisha kuwa kompyuta hiyo
inahamisha data kutoka kwenye CD kwenda katika sehemu ambayo huwezesha data kuonekana kwenye
monitor, sehemu ambayo hufahamika kama random access memory
(RAM). Pia kitendo
cha kuhamisha data kutoka kwenye kompyuta (yaani hard disk) kwenda kwenye CD hufahamika
kama writing ama kuandika. Kitendo cha kuandika
habari na data katika CD kutoka mahali zilipohifadhiwa (hard disk) kinawezekana tu kama
CD driver ambako CD hiyo huwapo inaweza kuandika habari na data kama itakavyoelezwa hapo
baadaye.
Kwa kawaida CD ina
uwezo wa kuhifadhi habari ama data zenye ukubwa wa MB 700. Kwa hiyo Kama una habari ama
data zenye ukubwa huo na unataka kuzihamishia kwenye kompyuta basi utakuwa unahamisha MB
700 na kama unataka kuzihamisha kutoka hard disk kwenda CD basi utakuwa unahamisha MB
700. Kwa kawaida software nyingi huja zikiwa zimehifadhiwa ndani yaCD na huingizwa
katika kompyuta kwa njia ya hizi. Kwa mfano Kama tulivyo sema software mamayaani OS hutakiwa
kuingizwa katika hard ware part ya kompyuta ili kuifanya kompyuta ifanyekazi. Software hii
huwa ndani ya CD. Kitendo cha kuingiza software ndani ya kompyuta
kupitia
CD hujulikana kama installation.
Kuna hatua za kufuata katika kufanya kitendo hiki na mara nyingi ni wataalam wa
masuala ya kompyuta wanafanya kazi hii. CD pia huhifadhi habari mbalimbali kama
muziki, picha za video na za kawaida na data za aina nyingine.
Kuna aina kadhaa za
CD kulingana na teknolojia ya kuzitengeneza
CD kwa kawaida
zimegawanyika katika makundi kadhaa
DVD – aina ya CD
yrnyr uwezo mkubewa wa kuhifadhi habari na Data
DVD ni kifupisho cha
maneno Digital Versatail Disc. Ni aina ya CD ambao ina uwezo mkubwa wa kuhifadhi data na
habari na hakika ni kutokana na uvumbuzi wa kifaa hiki kumeweza kuwa na ubebaji wa data au
habari nyingi kwa wakati mmoja. Kifaa hiki kinafanana kabisa kabisa na CD ya kawaida kimuonekano.
Tofauti yake na CD ya kawaida ni teknolojia iliyotumika katika utengenezaji. Kwa
kawaida CD hutengenezwa ikiwa na sehemu ndogondogo zijulikanazo kama tracks. Tracks hizi
huwa katika mpangilio maalum wa mviringo. Kwa sababu CD ni ya Duara, kuna duara nyingi
zilizobeba tracks zinazofahamika kama sectors. Data au habari hutunzwa katika kila track
ambazo kusanyiko wa tracks huzaa sectors.
Utengenezaji wa CD
hutofautiana na ule wa DVD kutokana na mpangilio wa sectors na tracks. Katika DVD kuna
tracks nyingi katika sector moja kuliko katika CD ya kawaida. Kwa namna nyingine tunaweza
kusema kuwa DVD ina sector nyingi kuliko CD. Kwa namna hii DVD inakuwa na uwezo wa
kubeba data nyingi sana kuliko CD. Tuliona kuwa CD ina uwezo wa kubeba data katika uwezo wa
kikomo cha MB 700. Hii ni tofauti kwa DVD ambayo ina uwezo wa kubeba data mpaka mara saba
zaidi ya ile ya CD. DVD inaweza kubeba data au habari mpaka kufukia MB5000 au GB 5. Ni kwa
namna hii ndiyo maana watengenezaji wa filamu na muziki hupenda
kuhifadhi filamu
zaidi ya moja (mpaka kufikia 20) katika DVD.
Kama CD pia DVD inaweza
kuwa tupu na ukahifadhi data au habari kwa kutumia kompyuta. Hizihuwa zinakuwa katika
mfumo wa kuweza kuandikwa. Kuna DVD – R na DVD – RW. DVD – R inasimama badala ya
DVD – Recordable ikiwa na maana kuwa unaweza kuhifadhi data kwa kuiandika (writing)
mara moja pekee na baada ya hapo inakuwa DVD ya kawaida (yaani ya kusoma tu). DVD – RW
inasimama badala ya DVD – Rewritable ikiwa na maana kuwa ina uwezo wa kuhifadhi data au
habari zaidi ya mara moja; ikiwa na maana kwamba unaweza kuhifadhi data ukazifuta na kuweka
nyingine tena. Hata hivyo kuna ukomo wa kuandika data katika DVD ambapo
inakuwa haina uwezo
tena wa kufutwa.
Ili uweze kutumia DVD
katika kompyuta inakubidi uwe na DVD river. Hii ni tofauti na DC driver ambayo huwezesha CD
kutambulika katika kompyuta. DVD driver imetengenezwa katika tekonlojia ambayo
inawezesha kusoma DVD. Kwa kawaida DVD driver huwekwa ktika system case mahali ambako CD
driver huwekwa na kuunganisishwa na mothreboard kwa kutumia nyaya zilezile zitumikazo
kuunganishia CD driver.
System
case ya kompyuta huwa na milango zaidi ya mmoja (inaweza kufikia
mitatu) inayowezesha drivers kufungwa na kuunganishwa na motherboard. DVD driver inaweza
kuwekwa katika mlango ambao CD driver inatumia. Hata hivyo habari nzuri ni kwamba teknolojia iliyotumika kutengenezea CD
driver iitangulia kabla ya ile ya kutengenezea DVD driver, hali inayoifanya DVD driver kuweza
kusoma (kutambua) CD na DVDs. Kwa maana hiyo ukiwa na DVD driver katika kompyuta
unakuwa na uwezo wa kutumia CD na DVD. DVD driver huwa zimeandikwa DVD ROM au DVD RW
katika milango ya kupachika CD au DVD na CD driver huwa zimeandikwa CD ROM au
CD RW katika mlango wa kuwekea CD.
 |
|
CD & DVD Driver
|
CD na DVD huweza
kutunza data na kumbukumbu kwa muda ambao hutegemea na utunzaji wake. Kwa kawaida CD au DVD
huwa na tundu katikati ambalo hutumika kama kishikio
kinachomwezesha
mtumiaji kutogusa sehemu ya nyuma ambayo huonekana iking’aa na inayoweza kuonesha taswira
mathalani ya uso wa mtu. Sehemu hii ndiyo huwa na data. Kama sehemu hii ikiguswa na uchafu
mathalan vumbi na mafuta kutoka mikono ya mtumiaji inaweza kusababisha data kutotumika
vyema. Athari ya uchafu katika CD au DVD huonekana mara unapoingiza katika driver ya kompyuta.
Haitakuwa inazunguka vyema na itakuwa inakwama kila mara na hii hatimaye hufanya data
kutosomeka vyema au kupotea kabisa.
Kwa kawaida CD na DVD
huwa zimehfadhiwa katika mifuko laini ya nailoni ambayo huzuia vumbi na uchafu
mwingine. Kwa maana hiyo unapotumia CD au DVD inakupasa kuhakikisha kuwa unaiihifadhi
vyema katika mifuko ya nailoni na hakikisha kuwa haugusi sehemu zinazong’aa. Kama utahakikisha
kuwa unafanya matunzo mazuri basi CD au DVD kitakuwa chombo kizuri cha kuhifadhi data.
Floppy Disk - Kifaa
cha kwanza kutunzia na kuhamisha habari au Data katika
Kompyuta
Floppy Disk ni kifaa
chenye umbo la penbe nne kama msitatili hivi ambacho kwa muda mrfu kiliyumika kuhifadhi data
au kuhamisha data kutoka kompyuta moja kwenda nyingine. Kifaa hiki kina sehemu ndogo
laini yenye umbo la mviringo ambayo kwa kawaida huwa imefichwa katika sehemu ngumu ya nyuma
na ya mbele. Sehemu ya mbele inaweza kusukumwa mbele na nyuma ili kuwezesha data au
habari kuandikwa na kusomwa na kompyuta ndani ya driver ifahamikayo kama floppy
driver. Floppy Disk ni tofauti kabisa na Cd au DVD katika ubebaji wa
kumbukumbu na data kwani inatumia
teknolojia tofauti.
Tofauti na CD au DVD
drivers, Floppy driver haina mlango ambao unaweza kufunguka na kufungwa badala yake
huwa na tundu dogo la pembe nne ambalo huwezesha floppy disk kuchomekwa kwa
kusukuma ndani taratibu. Floppy disk hutolewa ndani ya kompyuta kwa kubonyeza kitufe
kidogo kilicho pembeni ya tundu la kuuingizia. Kuna aina mbili za floppy disk drivers, ile ambayo
inakuwa kama sehemu ya system case ya kompyuta kama inavyoonekana katika picha A hapo
juu na ile ambayo inaweza kuungwa katika kompyuta kwa kutumia waya wa
kuingiza na kutoa
data (cable) ifahamikayo kama external floppy driver picha B hapo juu.
Floppy disk
inaonekana kutotumika katika miaka ya hivi karibuni kwa sababu teknolojia yake inaonekana kupitwa na
wakati. Hii inachangiwa na ukweli kwamba ina uwezo mdogo wa kuhifadi data na kumbukumbu.
Ina uwezo wa kubeba na kuhifadhi data na habari zenye ukubwa wa MB 1.35 tu. Hii
inaifanya kuweza kubeba habari na data zenye ukubwa mdogo sana ambazo mara nyingi ni maandishi
(text files). Kumbuka kuwa kiwango hiki kinazidiwa na DVD kwa zaidi ya mara 5000!
Zip Disk – kifaa cha
kutunzia na kubebea kumbukumbu kinachofananishwa
na CD
Kabla ya uzinduzi wa
CD palikuwa na kifaa ambacho kiliweza kubeba data na kumbukumbu kwa kiasi kikubwa kama
kile cha CD ya kawaida. Kifaa hiki hufahamika kama Zip Disk. Kina umbo sawa na lile la
Floppy disk. Ni kifaa ambacho kina uwezo wa kuhifadhi data na kumbukumbu zenye kufikia kiwango
cha MB 700. hata hivyo kifaa hiki kinaonekana kutotumika tena na ni wachache sana ambao
wanakitumia ni nadra kukuta kompyuta za kisasa zikiwa na Zip Driver, driver
ya kuwezesha kompyuta kuitambua Zip Disk.
Hata hivyo system
case nyingi za kisasa huwa na CD au DVD driver pamoja na Flopp Driver
pekee.
Memory Stick
almaarufu Kama Flash Disk
Hiki ni kifaa ambacho
kinatumika sasa katika miaka ya hivi karibuni katika ubebaji na uhfadhi wa data. Ni kifaa kidogo
ambacho kinaweza kulingana na kidole gumba cha mtu mzima. Memory stick kinafahamika
sana kama Flash Disk kwa watumiaji wengi wa kompyuta na kinaundwa katika maumbo na mtindo
mbalimbali. Kinafahamika kama Flash Disk kwa sababu data zake au kumbukumbu
zinazohifadhiwa zinaweza kufutwa na kuandikwa kwa muda mfupi na mara nyingi kuliko kifaa kingine
kinachoitwa removable storage device. Kifaa hiki kinatofautiana ukubwa
wa kuhifadhi data
tofauti na vifaaa vingine tulivoviona hapo juu. Memory stick huwa na ukubwa unaoanzia MB 128
mpaka GB zaidi ya 10. Ni kifaa ambacho kinapendwa na watu katika kuhifadhia kumbukumbu
kwa sababi ni kidogo kwa umbo na kinaweza kubebwa kwa urahisi hata katika mfuko wa
suruali.
Memory stick
huwasiliana na kompyuta kupitia matundu maalum yajulikanayo kama (USB ports) Universal
serial Bus ports. Haya ni matundu ambayo huwa nyuma na ama mbele ya system case
ya kompyuta. Kwa kawaida
matundu haya hutumika pia kwa kupachika vifaa kama Mouse, Camera na printers. Memory
stick huandikwa ukubwa ilio nao katika sehemu ya nje. Unaweza kukuta memory
stick ya kampuni ya Sony ikiwa na MB 512, kwa mfano.
Memory sticks
zinatunika sana sasa katika uhamishaji na ukusanyaji wa data na habari na kuhamisha kati ya
kompyuta moja na nyingine. Tutaona baadaye madhara ya matumizi ya CD, DVD, Floppy Disk, na
Memory stick katika kompyuta.
Memory stick kama
vilivyo vifaa vingi vya kielektroniki, imeundwa kwa kutumia muunganiko wa sakiti ndogo ambayo
huwa imehifadiwa ndani ya material aina ya plastiki. Unapoishika flash disk unakuwa unaona umbo
au material haya ya nje tu ambayo ndani yanakuwa yamehifadhi sakiti inayohifadhi data au
habari. Sakiti hii huwa na sehemu iliyotokeza nje ambayo hapa tunaweza kuiita mdomo ambao
ndio huingizwa katika tundu la kompyuta (USB port).
Removable
devices zina umri wa kuishi!
Kwa kawaida CD,
Floppy disk, DVD, na vifaa vinginevyo vya kuhifadhiwa ambavyo vinabuniwa kila kukicha vina
muda maalum wa kuhifadhi kumbukumbu. Baada ya muda fulani ambao hutegemea na utunzaji
wa kifaa husika kifaa hicho kinakuwa hakina uwezo tena wa kuhifadhi kumbukumbu hizo. Kuna
sababu kadhaa ambazo zinafanya vifaa hivi kuishiwa na ama kukosa kabisa uwezo wa
kuhifadi tena kumbukumbu. Zifuatazo ni baadhi ya sababu hizo:
Uchafu
Hapa inamaanisha hasa
vumbi katika vifaa hivi. Kwa kawaida vifaa kama CD na Floppy Disk huwa na sehemu ambayo
huakisi mwanga ambao ndio hufanya kazi ya kutafsiri data na habari. Sehemu hizi kwa
kawaida hutakiwa kuwa safi kabisa. Endapo itatokea vumbi na chembechembe zozote za uchafu
zikakutana na sehemu hizi basi kumbukumbu zilizohifadhiwa juwakatika hatari ya kupotea. Na mara
nyingi dalili ya kutofanya kazi kwa ufanisi ni kukwama-kwama kwa CD au kuchukua muda mrefu
kufunguka kwa floppy disk pindi zinapokuwa katika drivers. Hali hii hatimaye husdababisha
kompyuta kutosoma kabisa kumbukumbu hizi. Na ndiyo maana watengenezaji wa CD
huziweka katika makasha na vifuko maalum ambavyo huzuia vumbi na vitu vingine kuingia
katika sehemu ya nyuma ambayo ukiitazama vyema utagundua kuwa ni kama kioo. Pia floppy disk
huiifadhi sehemu ya kusoma data ndani ya plastiki ngumu ambayo hufunguka na kubaki wazi pindi
inapoingizwa kwenye floppy driver.
Plastiki ama
aluminium ambayo huhifadhi sehemu ya kusoma data ambayo hubaki wazi pindi inapoingizwa kwenye
kompyuta
Maji
ama unyevu
Haya huweza athiri
vifaa fivi kwa maana kwamba pindi yanapoingia katika vifaa g
