Ugonjwa na Sababbu Zake....SURA YA 3

 

JAMII ya kibinadamu imejiletea yenyewe magonjwa ya aina mbalimbali kwa mazoea yake

mabaya. Hawajajifunza namna ya kuishi kiafya, na ukiukaji wao wa sheria za maumbile

yao, umeleta hali ya mambo ya kusikitisha. Ni mara chache sana watu kama hao wameitaja

sababu halisi ya mateso yao ----- yaani, mwenendo mbaya wa maisha yao. Wamejiendekeza

kwa kutokuwa na kiasi katika kula kwao, na kuufanya uchu wao wa chakula kuwa mungu

wao. Katika mazoea yao yote wameonyesha uzembe katika suala hili la afya na uzima; na

ugonjwa unapowajia, kama matokeo yake, wanajisadikisha wenyewe kwamba ni Mungu

aliyeuleta, ambapo ni mwenendo wao mbaya wa maisha ulioleta matokeo hayo ya hakika.

Wanapozidiwa humwita mganga, na kujisalimisha miili yao mikononi mwake wakitarajia

kuwa atawaponya. Anawapa madawa ambayo hawajui yalivyotengenezwa; na kwa imani

yao ya kijinga wanameza cho chote ambacho mganga huyo anaweza kuchagua na kuwapa.

Kwa njia hiyo wamepewa kunywa sumu zenye nguvu sana, ambazo zinauzuia kabisa mwili

usiweze kufanya juhudi yake yote ya kuyaondoa kutoka mwilini mambo yote yaliyouathiri;

na mgonjwa yule anaharakishwa kuachana na uhai wake.

Mama ambaye amekuwa mgonjwa kidogo tu, na ambaye angeweza kupona kwa kufunga

asile chakula kwa muda mfupi, na kuacha kufanya kazi, akiwa amepumzika kimya, badala

ya kufanya hivyo, anamwita mganga. Na huyo naye, ambaye angekuwa tayari kumpa

maagizo machache yaliyo rahisi, na kumwekea vizuizi katika maakuli yake, na

kumwongoza katika njia sahihi, ama ni mjinga sana kuweza kufanya hivyo, ama ana

wasiwasi sana wa kujipatia malipo.

Anamfanya mgonjwa huyo kuonekana kana kwamba ana ugonjwa mzito sana, naye

humnywesha sumu zake, ambazo, kama yeye mwenyewe angalikuwa mgonjwa,

asingethubutu kuzinywa. Hali ya mgonjwa huyo huzidi kuwa mbaya, na madawa hayo

yenye sumu (drugs) yanatolewa kwake kwa wingi mpaka mwili wake unashindwa kabisa

katika juhudi zake za kuyaondoa mwilini, kisha unasalimu amri kwa mapambano hayo, na

mama huyo hufa. Alipewa madawa mengi hata akafa. Mwili wake ulisumishwa kiasi cha

kutoweza kupona. Aliuawa. Majirani na ndugu zake hushangaa jinsi Mungu anavyofanya

mambo yake ya ajabu kwa kumtwaa mama huyo katikati ya kipindi chake cha manufaa, na

wakati watoto wake wanahitaji sana matunzo yake. Wanamkosea Baba yetu, mwema na

mwenye hekima aliye Mbinguni, hapo wanapomtupia mzigo huu wa misiba ya wanadamu.

Mbingu ilipendezwa kwamba mama huyo aendelee kuishi, na kifo chake cha ghafula

kilimvunjia heshima yake Mungu. Mazoea mabaya ya mama huyo, na kutojali kwake zile

sheria zilizotawala maumbile yake, vilimfanya augue. Na yale madawa ya mtindo wa kisasa

yenye sumu, yaliyoingizwa mwilini mwake, yalikikatisha kipindi cha maisha yake, na

kuliacha lile kundi dogo lisilo na msaada wo wote, lililoshtushwa, na lisilokuwa na mama

kuwa peke yake.

Hayo siyo matokeo ya siku zote yanayoambatana na kunywa madawa haya yaliyotolewa na

mganga. Wagonjwa wanaokunywa madawa hayo yenye sumu huwa wanaonekana kupona.

Kwa wengine wao, wanazo nguvu za akiba za kutosha kwa mwili wao kuweza kuzichota, ili

kuziondoa sumu hizo kutoka mwilini mwao kiasi kwamba wagonjwa hao wakipata muda

fulani wa kupumzika, wanapona. Lakini sifa yo yote isitolewe kwa madawa hayo

waliyokunywa; maana yaliuzuia mwili usiweze kufanya juhudi yake ipasavyo. Sifa zote na

zitolewe kwa uwezo ule ambao mwili unao wa kurejesha afya.

Ijapokuwa mgonjwa huyo anaweza kupona, hata hivyo nguvu zile, ambazo mwili wake

ulizitumia katika juhudi yake ya kuishinda sumu hiyo, zimeathiri afya ya mwili na

kufupisha maisha ya mgonjwa huyo. Kuna wengi ambao hawafi kutokana na kunywa

madawa hayo; lakini kuna wengi sana ambao afya zao zimeharibika hata hawana manufaa

yo yote, hawana tumaini, wamejaa majonzi, nao ni watesekaji wanaosikitisha, wakiwa

mzigo kwao wenyewe na kwa jamii.

Laiti wale wanaokunywa madawa hayo wangekuwa wanateseka peke yao, ubaya huo

usingekuwa mkubwa sana. Wazazi hawatendi dhambi juu yao wenyewe tu wanapokunywa

madawa hayo yenye sumu, bali wanatenda dhambi juu ya watoto wao. Hali chafu ya damu

yao, sumu iliyosambazwa mwilini mwote, afya iliyoharibika, na magonjwa mbalimbali

yatokanayo na madawa hayo yenye sumu, husafirishwa kwa kuingia ndani ya watoto wao,

na kuwaachia kama urithi wao mbaya sana. Hii ni sababu nyingine ya kudhoofika kwa taifa

la wanadamu.

Waganga, kwa kuwapa wagonjwa wao madawa haya yenye sumu, wamechangia sana

kuongeza uchakavu wa taifa la wanadamu kimwili, kiakili, na kimaadili. Ko kote uendako

utaona ulemavu, ugonjwa, na utaahira, hali ambazo, katika hali nyingi, ukizifuatia moja

kwa moja unaweza kukuta kwamba zinatokana na madawa yenye sumu ambayo yalitolewa

kwa mkono wa mganga kama tiba ya baadhi ya magonjwa ya maisha ya mwanadamu. Kwa

njia ya kutisha, ile inayoitwa tiba, imejidhihirisha yenyewe kwa mgonjwa huyo kwa

kumletea mateso makali maishani mwake, ambayo ni mabaya zaidi kuliko ugonjwa ule

ambao kwa huo dawa ile ilinywewa. Wote walio na uwezo wa kawaida wangepaswa

kuelewa mahitaji ya mwili wao wenyewe. Falsafa ya afya ingekuwa mojawapo ya masomo

muhimu kwa watoto wetu. Ni jambo la muhimu kwamba mwili wa kibinadamu ufahamike;

hapo ndipo wanaume na wanawake wenye akili wanaweza kuwa waganga wa kujitibu

wenyewe. Kama watu wangefikiri na kuchunguza sababu yake na kisha matokeo yake, na

kama wangeifuata nuru ile inayowaangazia, basi, wangeifuata njia ile ambayo ingeihifadhi

afya njema, na vifo vingepungua sana. Lakini watu wako tayari sana kubakia katika ujinga

wao usiosameheka, na kujisalimisha miili yao kwa waganga, badala ya kuchukua jukumu lo

lote wao wenyewe.

Mifano kadhaa ya somo hili imeonyeshwa mbele yangu. Wa kwanza ulikuwa ni ule wa

familia ya baba na binti yake. Binti yule alikuwa mgonjwa, na baba yake alihangaika sana

kwa ajili yake, naye akamwita mganga. Yule baba alionyesha wasiwasi mkubwa sana

alipokuwa anamwongoza [mganga yule] katika chumba kile cha mgonjwa. Mganga

akampima mgonjwa yule, wala hakusema mengi. Wote wawili waliondoka katika chumba

cha mgonjwa yule. Baba yule akamjulisha mganga kwamba alikuwa amemzika mama yake

[binti yule], mwanawe, na binti, na ya kwamba binti yule ndiye peke yake aliyebaki kwake

katika familia yao. Kwa wasiwasi akamwuliza yule mganga endapo alifikiri suala la binti

yake lilikuwa halina matumaini yo yote.

Ndipo mganga yule alipomhoji kuhusu aina ya ugonjwa na muda waliochukua wale

waliokufa. Kwa sauti ya kuomboleza baba akasimulia habari ya kuhuzunisha kuhusu

ugonjwa wa wapendwa wake. "Mwanangu alishambuliwa kwanza na homa. Nikamwita

mganga. Alisema angempa dawa ambayo ingeikomesha homa ile mara moja. Alimpa dawa

yenye nguvu, walakini alisikitishwa na matokeo yake. Homa ikapungua, lakini mwanangu

akaendelea kuwa mgonjwa mahututi. Dawa ile ile tena alipewa, bila kuleta mabadiliko yo

yote mema. Mganga yule ndipo alipotumia dawa zenye nguvu zaidi, lakini mwanangu

hakupata nafuu yo yote. Homa ikamwacha, lakini hakupata nguvu tena. Alinyong'onyea

upesi na kufa.

"Kifo cha mwanangu, cha ghafula na kisichotazamiwa, kilituletea sisi sote majonzi

makubwa, hasa mama yake. Kule kukesha kwake na wasiwasi wake wakati wa ugonjwa

wake [mwanangu], na majonzi yake kutokana na kifo chake cha ghafula, vilikuwa

vimezilemea mno neva zake, naye akawa amenyong'onyea kabisa kwa upesi sana. Mimi

sikujisikia kuridhika na njia ile aliyoitumia mganga yule. Imani yangu katika utaalam wake

ilikuwa imetikiswa, nami sikuweza kumwajiri mara ya pili. Nikamwita mwingine kuja

kumtibu mke wangu aliyekuwa anateseka. Mganga huyu wa pili alimpa afyuni [opium] kwa

wingi sana ambayo alisema ingeweza kumpunguzia maumivu yake, kutuliza neva zake, na

kumpumzisha, jambo ambalo alikuwa analihitaji sana. Afyuni ile ikampumbaza. Akalala

usingizi, na hakuna kitu kilichoweza kumwamsha kutoka katika usingizi huo wa kifo.

Mapigo ya mishipa yake na moyo wakati mwingine yalipiga kwa nguvu, na halafu

yakapungua na kuwa dhaifu zaidi na zaidi mpaka alipoacha kupumua. Hivyo ndivyo

alivyokufa, bila hata mara moja kuitazama na kuitambua familia yake. Kifo hiki cha pili

kilikuwa kichungu zaidi ya vile tulivyoweza kustahimili. Wote tulihuzunika sana; lakini

mimi niliumia vibaya sana, wala sikuweza kufarijiwa.

"Binti yangu ikawa zamu yake kuteseka. Majonzi, kiherehere, na kukesha vilikuwa

vimezimaliza nguvu zake za kustahimili, na nguvu zake zikaisha, naye akalazwa juu ya

kitanda chake cha mateso. Sasa nilikuwa nimepoteza imani yangu kwa waganga hao wote

wawili niliowaajiri. Mganga mwingine akapendekezwa kwangu kuwa amefanikiwa

kuwatibu wagonjwa; na ijapokuwa alikuwa anakaa mbali, niliazimu kupata huduma zake.

"Mganga huyo wa tatu alidai kwamba anaujua ugonjwa wa binti yangu. Akasema alikuwa

amedhoofika sana, mishipa yake ya fahamu ilikuwa imeharibika, na ya kwamba alikuwa na

homa, ambayo ingeweza kudhibitiwa, lakini ingemchukua muda mwingi kumtoa katika hali

yake ya sasa ya udhaifu. Alionyesha imani kamili katika uwezo wake wa kumrejesha katika

hali yake ya kawaida. Akampa madawa yenye nguvu ili kuivunjilia mbali homa ile. Hilo

likawa limekwisha. Lakini homa ilipomwacha, mgonjwa yule akawa na dalili za kuogofya,

nazo zikawa ngumu zaidi. Dalili hizo zilipobadilika, dawa nazo zikabadilishwa kulingana

na ugonjwa. Wakati anatumia dawa mpya alionekana kwa wakati fulani kama anapata

nafuu. Jambo hilo lilitutia matumaini kwamba atapona, lakini alipoendelea kuwa na hali

mbaya zaidi jambo hilo lilikufanya kukata tamaa kwetu kuwe kuchungu sana.

"Dawa ya mwisho aliyotumia mganga huyo ni aina ya dawa ya kuharisha iitwayo kalamelo

[calomel]. Kwa muda fulani alionekana kuning'inia kati ya uzima na kifo. Akaanza

kufurukuta kana kwamba ana kifafa. Mahangaiko hayo ya kufurukuta yalipokoma,

tulizinduka na kuuona ukweli kwamba akili zake zilikuwa zimedhoofika sana. Pole pole

akaanza kupata nafuu, japokuwa alikuwa bado anateseka sana. Mikono na miguu yake

ilikuwa imepooza kama matokeo ya sumu zile zenye nguvu alizokunywa. Aliendelea kuwa

hai kwa miaka michache, akiwa mtesekaji asiyejiweza na mwenye kutia huruma, naye

alikufa akiwa na maumivu makali sana."

Baada ya kusimulia kwa huzuni baba huyo akamtazama mganga yule kwa mtazamo wa

kumsihi, na kumwomba sana apate kumwokoa mtoto wake wa pekee aliyebaki. Mganga

yule alionekana amehuzunika na mwenye mashaka, lakini hakutoa dawa zo zote.

Alisimama na kuondoka, akisema kwamba angerudi siku iliyofuata.

Tamasha nyingine ikaletwa mbele yangu. Nililetwa mbele ya mwanamke mmoja, mwenye

umri wa karibu miaka thelathini hivi. Mganga alikuwa amesimama kando yake, na kutoa

taarifa yake kwamba mishipa yake ya fahamu [mgonjwa yule] ilikuwa imeharibika,

kwamba damu yake ilikuwa chafu na mzunguko wake mwilini ulikuwa wa pole pole, na ya

kwamba tumbo lake la chakula lilikuwa katika hali ya ubaridi na halifanyi kazi. Akasema

angempa madawa yenye nguvu ambayo yangeiboresha hali yake. Akampa dawa fulani ya

unga kutoka kwenye chupa ndogo iliyoandikwa 'Nux Vomica.' Nikaangalia kuona matokeo

yake yatakuwaje juu ya mgonjwa huyo. Ilionekana kuwa na matokeo mazuri. Hali yake

ilionekana njema zaidi. Akawa amechangamka, na hata kuonekana mkunjufu na mwenye

uwezo wa kufanya vitu fulani.

Kisha mawazo yangu yakaelekezwa kwa mgonjwa mwingine zaidi. Nikaingizwa katika

chumba cha mgonjwa mwanaume kijana aliyekuwa na homa kali sana. Mganga alikuwa

anasimama kando ya kitanda cha mtesekaji huyo akiwa na kifungu cha dawa kutoka katika

chupa ndogo iliyoandikwa 'calomel' [kalamelo]. Akampa kemikali hii yenye sumu, na

badiliko likaonekana kuwa linatokea, ila si kwa hali iliyo nzuri zaidi.

Kisha nikaonyeshwa mgonjwa mwingine. Alikuwa mwanamke, ambaye alionekana kama

anapata mateso mengi sana. Mganga alisimama kando ya kitanda cha mgonjwa huyo, naye

alikuwa anamnywesha dawa aliyoichukua kutoka katika chupa ndogo iliyoandikwa juu

yake 'Opium' [afyuni]. Mwanzoni dawa hii ilionekana kuleta madhara katika ubongo.

Akawa anazungumza kiajabu, lakini hatimaye alinyamaza, na kulala usingizi.

Kisha mawazo yangu yakaelekezwa kwa mgonjwa yule wa kwanza, yaani, baba yule

aliyekuwa amempoteza mkewe na watoto wake wawili. Mganga yule alikuwa katika

chumba cha mgonjwa, akiwa amesimama karibu na kitanda cha binti yule aliyekuwa

anaumwa sana. Akaondoka tena pasipo kumpa dawa yo yote. Baba yule, akiwa peke yake

mbele ya mganga yule, alionekana kuguswa sana, naye akauliza bila kuwa na subira, "Je!

unakusudia kutofanya kitu cho chote? Je, utamwacha afe binti yangu huyu aliyebaki peke

yake?

Mganga akajibu: "Nimesikiliza historia ya kusikitisha ya kifo cha mke wako uliyempenda

sana na kile cha watoto wako wawili, nami nimejifunza kutoka kinywani mwako

mwenyewe kwamba wote watatu walikufa wakiwa wanahudumiwa na waganga, na wakati

walipokuwa wakinywa dawa zile zilizoamriwa na kutolewa kwa mikono yao. Dawa

haijawaokoa wapendwa wako; na mimi kama mganga, naamini kwa dhati kwamba hakuna

hata mmoja wao ambaye angehitaji, ama angestahili, kufa. Wangeweza kupona kama

wasingalikuwa wamenyweshwa kwa wingi madawa hayo ya sumu kiasi kwamba mwili wao

ulidhoofika kwa kuhudumiwa vibaya, na hatimaye ukaangamia." Kwa uthabiti akamweleza

baba huyo aliyekuwa amefadhaika: "Siwezi kumpa dawa binti yako. Nitahitaji tu kuusaidia

mwili wake katika juhudi zake, kwa kuondoa kila kizuizi, na kisha kuyaacha maumbile

yenyewe kurejesha nguvu zake zilizopotea mwilini." Akaweka mkononi mwa baba huyo

maagizo machache ambayo alimwagiza kuyafuata kwa karibu sana: "Mfanye mgonjwa

asiwe na wasiwasi wo wote, na kumwepusha na mvuto wo wote unaoweza kumfanya

ahuzunike. Wanaomtunza wawe wachangamfu na wenye matumaini. Apewe chakula cha

kawaida, na maji safi ya kunywa kwa wingi. Aoge mara kwa mara akitumia maji safi, na

tiba hii ifuatiwe na kumsugua mwili kwa pole pole. Acha mwanga na hewa safi viingie kwa

wingi ndani ya chumba chake. Anatakiwa kupumzika kwa utulivu na bila ya kusumbuliwa."

Baba huyo kwa pole pole akasoma maagizo hayo ya mganga, akishangaa kwa maelekezo

machache mno yaliyo rahisi yaliyokuwamo ndani yake, naye akaonekana kuwa na mashaka

kwamba jambo jema lo lote linaweza kutokea kutokana na njia hizo rahisi.

Mganga akamwambia: "Umekuwa na imani ya kutosha katika utaalam wangu kiasi cha

kuweka maisha ya binti yako mikononi mwangu. Usiiondoe imani yako hiyo.

Nitamtembelea binti yako kila siku, na kukuelekeza namna utakavyomshughulikia. Fuata

maagizo yangu kwa imani, nami natumaini kumkabidhi mikononi mwako katika muda wa

majuma machache akiwa katika hali nzuri zaidi ya afya, kama sio kupona kabisa."

Baba huyo alionekana amehuzunika na mwenye mashaka, ila akatii maamuzi ya mganga

yule. Alikuwa na hofu kwamba binti yake lazima atakufa tu, kama hakupewa dawa yo yote

ile.

Mgonjwa yule wa pili akaletwa tena mbele yangu. Mgonjwa yule alionekana anapata nafuu

zaidi baada ya kunywa dawa ile ya 'Nux Vomica.' Alikuwa ameketi, akikunja shali yake na

kujifunika mwili wake, akilalamika kwamba anasikia baridi. Hewa katika chumba hicho

ilikuwa chafu. Ilikuwa ya joto sana, na kupoteza nguvu yake. Karibu kila kipenyo ambacho

kingeweza kuingiza hewa safi kilikuwa kimezibwa, kumhifadhi mgonjwa huyo asijisikie

baridi sana, ambayo alikuwa anaisikia hasa upande ule wa nyuma wa shingo yake na

kutelemka katika uti wake wa mgongo. Mlango ulipoachwa wazi, alionekana anahangaika

na kuwa na wasiwasi, na kusihi kuwa ufungwe, maana alikuwa na baridi. Hakuweza

kustahimili upepo kidogo uliokuwa unaingia kupitia mlangoni au madirishani. Mwanaume

mmoja mwenye akili alisimama akimwangalia kwa huzuni, na kuwaambia wale

waliokuwapo: "Haya ndiyo matokeo ya pili ya dawa hii ya 'Nux Vomica.' Matokeo hayo

yanasikika kwenye mishipa ya fahamu, na kuathiri mfumo wote wa mishipa ya fahamu.

Kwa kipindi fulani kutakuwa na msongo utakaozilemea neva. Lakini nguvu ya dawa hii

itakapokwisha, kutakuwa na ubaridi na unyong'onyevu. Kwa kiwango kile kile

inavyochochea na kutia nguvu mwilini ndivyo matokeo yake yatakayofuata yatakavyokuwa

ya kudhoofisha na kupoozesha."

Mgonjwa wa tatu alipitishwa mbele yangu tena. Alikuwa ni yule mwanaume kijana

aliyenyweshwa dawa ya kalamelo (calomel). Aliteseka sana. Midomo yake iligeuka rangi

na kuwa myeusi na kuvimba. Fizi zake zilivimba na kuwa nyekundu. Ulimi wake ulikuwa

mnene, umevimba, na mate mengi sana yalikuwa yakimtoka kinywani mwake.

Mwungwana yule mwenye akili aliyetajwa huko nyuma akamtazama kwa huzuni mgonjwa

yule aliyekuwa anateseka, na kusema: "Haya ndiyo matokeo ya michanganyo ya zebaki

(mercurial preparations). Kijana huyu alikuwa amebakiwa na nguvu ya neva ya kutosha

kuweza kuanza mapambano na mgeni huyu asiyetakiwa, yaani, dawa hii yenye sumu, na

kujaribu kuiondoa mwilini. Wengi hawana nguvu ya akiba iliyobaki ya kutosha kufanya

kazi hiyo; na maumbile yanashindwa kabisa, na kuacha juhudi zake, na mhanga huyo

anakufa."

Mgonjwa wa nne, yule mtu aliyepewa afyuni (opium), aliletwa tena mbele yangu.

Akaamka kutoka usingizini akiwa amepooza sana. Mawazo yake yalikuwa

yamesambaratika. Alikuwa hana uvumilivu na mwenye harara, akiwakosoa rafiki zake bora

sana, na kufikiri ya kwamba walikuwa hawajitahidi kumpunguzia maumivu yake.

Akarukwa na akili na kuanza kupayukapayuka kama mwenda wazimu. Yule mwungwana

aliyetajwa huko nyuma akamtazama kwa huzuni mtesekaji huyo, na kuwaambia wale

waliokuwapo: "Haya ndiyo matokeo ya pili ya kunywa afyuni."

Mganga wake akaitwa. Akampa kipimo kikubwa zaidi cha afyuni, ambacho kilinyamazisha

upayukaji wake, walakini kikamfanya kuwa msemaji sana na mchangamfu. Alikuwa na

amani na wote waliomzunguka, na kuonyesha upendo mwingi kwa wale waliomfahamu,

pamoja na ndugu zake. Mara hiyo akaanza kusikia usingizi mzito ukimjia, naye akalala

kama mtu aliyeduwaa. Mwungwana aliyetajwa hapo juu kwa huzuni kuu akasema: "Hali

yake ya sasa si bora kuliko aliporukwa na akili na kupayukapayuka. Kwa hakika hali yake

sasa ni mbaya zaidi. Dawa hii yenye sumu ya afyuni inampa mgonjwa nafuu ya maumivu

kwa muda tu, lakini haiondoi sababu iliyoleta maumivu hayo. Inaupumbaza tu ubongo, na

kuufanya usiwe na uwezo wa kupokea habari kutoka kwenye mishipa ya fahamu. Ubongo

unapokuwa katika hali hiyo ya kutotambua cho chote, fahamu zile za kusikia, kuonja, na

kuona zinaathirika. Nguvu ya afyuni inapokwisha mwilini, na ubongo unapozinduka kutoka

katika hali yake ya kupooza, mishipa ya fahamu ambayo ilikuwa imekatiwa mawasiliano

yao na ubongo, sasa inapiga kelele kubwa sana kuliko ilivyopata kufanya, ikitoa taarifa ya

maumivu yalivyo mwilini, kwa sababu ya ukatili wa ziada ambao mwili umestahimili

katika kuipokea sumu hiyo. Kila ongezeko la dawa hiyo yenye sumu alilopewa mgonjwa

huyo, kama ni afyuni au dawa nyingine yo yote, litamfanya mgonjwa huyo kuwa na

matatizo mengi zaidi, na kufanya tumaini la kupona kwake liwe la kukatisha tamaa.

Madawa yatolewayo yanayopumbaza, haidhuru yawe madawa ya aina gani, huharibu

mfumo mzima wa neva mwilini. Baa, lililo rahisi mwanzoni, ambalo maumbile yenyewe

yaliamka na kuanza kulishinda, na ambalo yangelishinda kama yangaliachiwa kazi hiyo

yenyewe, sasa limekuwa baya mara kumi zaidi kwa kutumia madawa haya yenye sumu

mwilini. Matokeo ya sumu hizo ni ugonjwa unaoangamiza uletwao nazo, na kuzilazimisha

nguvu zile za akiba zilizobaki mwilini kufanya kazi ya ajabu mno ya kupigana na kuishinda

dawa hiyo yenye sumu iliyoingia mwilini kama mgeni asiyetakiwa."

Nilipelekwa katika chumba kile cha mgonjwa yule wa kwanza, yule baba na binti yake.

Binti yule alikuwa ameketi kando ya baba yake, akiwa amechangamka na mwenye furaha,

na mng'aro wa afya ukiangaza usoni pake. Baba alikuwa anamwangalia akiwa ameridhika

na kufurahi, uso wake ukionyesha shukrani ya moyoni mwake, kwamba mtoto wake wa

pekee alikuwa ameachwa hai kwa ajili yake. Mganga wake akaingia, na baada ya

kuzungumza na baba na mtoto kwa muda mfupi, akasimama na kuondoka. Akamwambia

baba yake hivi: "Mimi nakukabidhi binti yako akiwa amerejeshewa afya yake. Sikumpa

dawa yo yote, ili nimwache akiwa na afya kamili ya mwili wake. Dawa kamwe isingeweza

kufanya hivyo. Dawa inaharibu mashine nyororo ya mwili, na kuua, walakini haiponyi

kamwe. Mwili peke yake unazo nguvu za kurejesha afya ya mwili. Huo peke yake unaweza

kuzijenga upya nguvu za mwili zilizotumika, na kukarabati majeraha uliyopata kwa

kutozijali sheria zake zisizobadilika."

Kisha akamwuliza yule baba kama alikuwa ameridhika na aina ya matibabu yake aliyotoa.

Baba yule mwenye furaha alitoa shukrani zake za dhati na kuridhika kabisa, akisema,

"Nimepata fundisho ambalo sitalisahau kamwe. Lilikuwa chungu, lakini lina thamani

isiyopimika. Sasa nimesadiki kwamba mke wangu na watoto wale wasingekuwa na haja yo

yote ya kufa. Maisha yao yalitolewa mhanga wakiwa mikononi mwa waganga wale

waliowapa madawa yao yenye sumu."

Kisha nikaonyeshwa mgonjwa yule wa pili, ----- aliyepewa kunywa dawa ile ya 'Nux

Vomica.' Alikuwa ameshikiliwa na wahudumu wawili kutoka kwenye kiti chake kwenda

kwenye kitanda chake. Alikuwa karibu amepoteza nguvu ya viungo vyake. Mishipa ya

fahamu ya uti wake wa mgongo ilikuwa nusu imepooza, na miguu yake ilikuwa imepoteza

nguvu yake ya kuutegemeza uzito wa mwili wake. Alikohoa kwa shida, na kupumua kwa

shida. Akalazwa juu ya kitanda, na mara hiyo akawa amepoteza uwezo wake wa kusikia na

kuona; na baada ya kukaa hivyo kwa muda mfupi, akafa. Yule mwungwana aliyetajwa huko

nyuma akauangalia kwa huzuni mwili ule uliolala chini ukiwa hauna uhai, na kuwaambia

waliokuwapo pale: "Shuhudieni matokeo ya muda mrefu ya dawa hii ya 'Nux Vomica'

katika mwili wa mwanadamu. Mwanzo wake, nguvu ya mishipa ya fahamu ilichochewa

kufanya mambo ya ajabu kutokana na dawa hiyo yenye sumu. Msisimko huo wa ziada

ulifuatiwa na unyong'onyevu, na matokeo ya mwisho ni kupooza kwa neva. Dawa hii yenye

sumu haina matokeo yanayofanana kwa wote. Wengine, walio na miili ya afya yenye

nguvu; hupona kutokana na madhara ambayo dawa hii inauathiri mwili wao vibaya;

ambapo wengine, ambao maisha yao yanalegalega, ambao wana miili dhaifu kiafya,

hawaponi kamwe kwa kunywa hata kipimo kimoja tu cha dawa hii. Daima matokeo yake

huelekea kwenye kifo. Hali ya mwili ilivyo, wakati wa kuingiza sumu hizo ndani yake,

huamua uhai wa mgonjwa utakavyokuwa. 'Nux Vomica' inaweza kufanya afya ya mtu

ipungue, apooze, ama iharibike milele, bali kamwe haiponyi ugonjwa."

Mgonjwa wa tatu ----- mwanaume yule kijana aliyepewa sumu ya kalamelo -----

alipitishwa tena mbele yangu. Alikuwa mtesekaji mwenye kutia huruma. Miguu yake

ilikuwa imepooza, naye alikuwa ameharibika sana. Alisema kwamba mateso yake yalikuwa

hayaelezeki, na ya kwamba kwake maisha yalikuwa mzigo mzito sana. Yule mwungwana

ambaye nimerudia tena na tena kumtaja akamtazama kwa masikitiko na huruma mtesekaji

huyo, na kusema: "Hayo ndiyo matokeo ya kalamelo. Sumu hiyo inaendelea kuutesa mwili

kadiri chembe moja ya sumu hiyo inavyobaki humo. Inaendelea kufanya kazi yake, bila

kupoteza nguvu zake kwa kukaa sana katika mwili ulio hai. Inavifanya viungo vivimbe, na

mara nyingi kupeleka uozo ndani ya mifupa. Mara kwa mara inajidhihirisha yenyewe katika

tezi zilizovimba, vidonda, kansa, miaka mingi baadaye baada ya kuingizwa mwilini."

Mgonjwa wa nne aliletwa tena mbele yangu, ----- mgonjwa yule aliyepewa afyuni. Uso

wake ulikuwa rangi ya manjano nyeupe, na macho yake yalikuwa hayatulii na yanang'aa

kama kioo. Mikono yake ilitetemeka kana kwamba imepooza, naye alikuwa na wasiwasi

sana akidhani ya kwamba wote waliokuwapo pale walikula njama dhidi yake. Ubongo wake

ulikuwa umeharibika kabisa, naye alikuwa anapayukapayuka kwa njia ya kutia huruma.

Mganga akaitwa, naye hakuonekana kushtuka na maono hayo ya kutisha. Akamnywesha

mgonjwa wake kifungu kingine chenye nguvu zaidi cha afyuni, ambacho alisema

kitamweka sawa. Kupayukapayuka kwake hakukukoma mpaka hapo alipokuwa amelewa

kabisa na dawa ile. Baada ya hapo akaingia katika hali ya usingizi mzito wa kifo. Yule

mwungwana aliyekwisha kutajwa tayari akamwangalia mgonjwa yule na kusema kwa

masikitiko: "Siku zake zimekwisha. Juhudi zilizofanywa na mwili wake zimeshindwa mara

nyingi sana na sumu hii, hata nguvu zake za akiba zimekwisha kwa kutumika tena na tena

kufanya kazi hiyo isiyokuwa ya kawaida katika kuiondoa dawa hii yenye sumu kutoka

mwilini mwake. Nguvu zake za mwili sasa karibu zitakoma, na hapo ndipo maisha haya ya

mateso ya mgonjwa huyu yatakapokoma."

Vifo vingi vimesababishwa na kunywa madawa yenye sumu kuliko kwa sababu zote

nyingine zikijumlishwa pamoja. Kama katika nchi hii angekuwako mganga mmoja badala

ya maelfu waliopo, basi, vifo vingi sana vya watu wanaokufa kabla ya wakati wao

vingezuiwa. Makundi na makundi ya waganga, na madawa yao yenye sumu mengi mengi,

yameleta mateso kwa wakazi wa dunia hii, na kuwapeleka mapema kaburini maelfu na

makumi elfu.

Kujiendekeza kula mara kwa mara, na kula chakula kingi mno, huvilemea viungo vya

kuyeyusha chakula, na kuleta homa mwilini. Damu huwa chafu, na hapo ndipo magonjwa

ya kila aina hutokea. Mganga anaitwa, ambaye anaagiza dawa fulani yenye sumu inywewe,

ambayo inaleta nafuu kwa wakati huu tu, bali haiponyi ugonjwa huo. Inaweza kubadili tu

hali ya ugonjwa huo, lakini baa halisi huongezeka mara kumi zaidi. Mwili ulikuwa ukifanya

kila uliloweza ili kuondoa mkusanyiko wa uchafu kutoka mwilini; na kama ungeachiwa

wenyewe [kufanya kazi yake], ukisaidiwa na mibaraka ya kawaida kutoka mbinguni, kama

vile hewa safi, maji safi, basi, uponyaji wa haraka na ulio salama ungekuwa umefanyika.

Katika hali kama hizo wale wanaoteseka wanaweza kujifanyia wenyewe kile ambacho

wengine hawawezi kuwafanyia vizuri kama wao wenyewe wawezavyo. Wangeanza kwa

kuuondolea mwili mzigo ule mzito walioulazimisha juu yake. Wangepaswa kuiondoa

sababu ya ugonjwa huo kwa kufunga kwa kipindi kifupi, na kulipatia tumbo wasaa wa

kupumzika. Hali ile ya homa iliyomo mwilini ingepunguzwa kwa kutumia maji kwa

uangalifu na akili. Juhudi hizi zitausaudia mwili katika mapambano yake ya kuondoa

uchafu wote mwilini.

Lakini kwa kawaida watu wale wanaoteseka kwa maumivu huwa

hawana uvumilivu. Hawako tayari kujizoeza kujinyima chakula, na kuteseka kidogo kwa

njaa, wala hawako tayari kuingojea njia ile ya pole pole ya mwili ili upate kuzijenga upya

nguvu zake zilizopotea kutoka mwilini; bali wao wameamua kujipatia nafuu ya papo hapo,

na kwa ajili hiyo wanakunywa madawa ya sumu yenye nguvu, yaliyoamriwa na waganga

wao. Mwili ulikuwa unafanya kazi yake vizuri, nao ungeweza kupata ushindi; lakini wakati

unataka kuitimiza kazi yake, kitu kigeni cha aina ya sumu kikaingizwa mwilini. Ni kosa

lililoje! Mwili huo uliotendewa vibaya sasa unayo mabaa mawili kupigana nayo badala ya

lile moja. Unaiacha kazi ile uliyokuwa unaifanya, na kwa uthabiti unafanya juhudi

kumwondolea mbali mgeni huyo asiyetakiwa ambaye ameingizwa mwilini mwake hivi

karibuni [yaani, dawa ile yenye sumu]. Mwili unajisikia ya kwamba nguvu zake zinachotwa

maradufu kutoka katika akiba yake, nao unadhoofika.

Madawa yenye sumu kamwe hayaponyi ugonjwa. Yanabadilisha hali yake tu na mahali

pake ulipokuwapo. Mwili peke yake ndio unaorejesha afya kikamilifu, tena inakuwa vizuri

zaidi jinsi gani kwa mwili kuweza kuifanya kazi yake kama umeachwa wenyewe kufanya

hivyo! Lakini ruhusa hii kwa shida mno unapewa. Kama mwili uliolemewa unastahimili

chini ya mzigo huo, na hatimaye kwa kiwango fulani unafanikiwa kufanya kazi yake hiyo

ya maradufu, na mgonjwa huyo akaishi, basi, sifa anapewa mganga yule. Lakini mwili

ushindwapo katika juhudi yake ya kuiondoa sumu mwilini, na mgonjwa huyo akafa, basi,

tendo hilo huitwa amri ya ajabu ya maongozi yake Mungu. Kama mgonjwa huyo

angalikuwa amechukua njia ya kuupunguzia mwili wake mzigo huo mzito kwa wakati

wake, na kwa akili kutumia maji safi, basi, matumizi haya ya madawa yenye sumu

yanayoleta kifo yangeweza kuepukwa kabisa. Matumizi ya maji hayawezi kufanikiwa sana

kama mgonjwa huyo hatambui umuhimu wa kuangalia kwa makini sana maakuli yake.

Wengi wanaishi kwa kuzikiuka sheria za afya, nao wamekuwa wajinga wa kutojua

uhusiano uliopo kati ya mazoea yao ya kula, kunywa, na kufanya kazi, pamoja na afya yao.

Hawatagutuka kujua hali yao halisi mpaka hapo mwili wao utakapoanza kulalamika

kutokana na mateso unayopata kwa kutumiwa vibaya, kwa kusikia maumivu na uchungu

mwilini. Endapo, hata wakati huo, hao wanaoteseka wangeanza tu kufanya kazi ipasavyo,

na kutumia njia rahisi wanazozidharau, ----- matumizi ya maji na chakula kinachofaa, -----

mwili wao ungepata msaada ule unaouhitaji, na ambao ungekuwa umepewa muda mrefu

kabla yake. Endapo njia hii itafuatwa, basi, mgonjwa huyo kwa kawaida atapona bila kuwa

na udhaifu wo wote wa mwili.

Madawa hayo yenye sumu yanapoingia mwilini yanaweza kuonekana kwa wakati fulani

kuwa yanaleta manufaa mwilini. Badiliko linaweza kutokea mwilini, lakini ugonjwa

wenyewe usitibiwe. Utajidhihirisha wenyewe katika hali fulani nyingine. Mwili unapofanya

juhudi yake kuiondoa dawa hiyo yenye sumu kutoka mwilini, mateso makali mara nyingine

yanaweza kumpata mgonjwa huyo. Ugonjwa ambao dawa hiyo ilipewa kuutibu unaweza

kutoweka, lakini hatimaye unaweza kuonekana tena katika hali mpya, kama vile magonjwa

ya ngozi, vidonda, viungo vya mwili kuuma sana, na wakati mwingine katika hali ya hatari

zaidi na ya kufisha. Ini, moyo, na ubongo mara kwa mara huathirika kwa madawa haya

yenye sumu, na mara nyingi viungo hivi vinalemewa na ugonjwa; na watu hao wasio na

bahati endapo wataendelea kuwa hai, basi, watakuwa wagonjwa maisha yao yote,

wakijikongoja kwa uchovu na kuwa na maisha ya kusikitisha.

Ni gharama ilioje

iliyosababishwa na madawa hayo yenye sumu! Kama hayakugharimu uhai wa mtu, basi,

yaligharimu kiasi kikubwa mno. Pamoja na juhudi zake, mwili umeharibika. Mashine nzima

ya mwili wa mwanadamu imeharibika, na katika maisha yake ya baadaye, sehemu zile

zilizoharibika zitakapotumainiwa kufanya kazi yake muhimu zaidi kwa kushirikiana na

sehemu nyingine za mashine hii ya mwili, hazitaweza kuwa tayari kufanya kazi yake kwa

nguvu, na mwili wote utausikia upungufu huo. Viungo hivi, ambavyo vingekuwa katika hali

njema ya afya, vinadhoofika, na damu huwa chafu. Mwili utaendelea kupambana, na

mgonjwa huyo huugua magonjwa mengine yaliyo tofauti, mpaka mwili wote huvunjika

ghafula, na kifo kinafuata. Wengi hufa kutokana na matumizi ya madawa haya yenye sumu

kuliko kwa ugonjwa, kama mwili wao ungeachwa kufanya kazi yake wenyewe.

Watu wengi sana wamepoteza maisha yao kutokana na waganga kuwapa madawa yenye

sumu kwa magonjwa yasiyojulikana. Hawana ujuzi wo wote wa hakika kuhusu ugonjwa

halisi ulivyo unaomtesa mgonjwa huyo. Lakini waganga wanatazamiwa na watu kujua

upesi la kufanya; nao wasipofanya kazi yao upesi kana kwamba walikuwa wanaujua kabisa

ugonjwa huo, wanafikiriwa na marafiki zao wasiokuwa na subira, pamoja na wagonjwa

wenyewe, kuwa hawafai kabisa. Kwa hiyo, kuwaridhisha mawazo yao wagonjwa wale

pamoja na rafiki zao, ni lazima dawa itolewe, majaribio na vipimo vijaribiwe, ili kumtibu

mgonjwa ugonjwa wake ambao mganga huyo haujui kwa hakika. Mwili unajazwa na

madawa yenye sumu, ambayo unashindwa kuyatoa kutoka mwilini. Mara nyingi waganga

wenyewe wanaamini kwamba kifo kilitokana na matumizi yao ya madawa yenye nguvu

kwa ugonjwa ambao haukuwapo.

Waganga wanastahili kulaumiwa, lakini sio wao peke yao walio na makosa. Wagonjwa

wenyewe kama wangekuwa na subira, wangefunga kula chakula kwa muda fulani, na kwa

njia hiyo kuteseka kidogo, na kuupa mwili muda wa kupata nguvu tena, wangepona upesi

sana pasipo kutumia dawa yo yote. Mwili peke yake unazo nguvu za uponyaji. Madawa

hayana uwezo wo wote wa kuponya, lakini kwa kawaida, huuzuia mwili katika juhudi zake.

Hata hivyo, huo ndio unaolazimika kufanya kazi ile ya kuirejesha afya ya mwili. Wagonjwa

wana haraka kutaka kupona, na rafiki zao wamekosa subira. Ni lazima wapate dawa; nao

wasipoisikia nguvu ya dawa mwilini mwao kama mawazo yao potofu yanavyowaelekeza

kufikiri, basi, bila kuwa na subira wanamwita mganga mwingine. Mabadiliko hayo mara

nyingi huzidisha baa hilo. Wanapewa dawa zenye hatari kama zile za kwanza, na za kufisha

zaidi, kwa kuwa matibabu hayo mawili hayapatani, na mwili unasumishwa kupita upeo

wake wa kuponywa.

Walakini wengi hawajaona kamwe manufaa ya matumizi ya maji, nao wanaogopa kutumia

mmojawapo wa mibaraka mikuu kuliko yote itokayo Mbinguni. Watu wale wanaoteseka na

homa zenye joto kali sana wananyimwa maji kwa kuogopa kwamba yatawadhuru. Endapo

katika hali yao ya homa kali, wangepewa maji mengi ya kunywa, na matumizi ya maji pia

yangefanyika nje ya mwili wao, siku ndefu na usiku mrefu wa mateso vingefupizwa, na

maisha ya thamani ya watu wengi yangeachiliwa. Hata hivyo maelfu wamekufa wakiwa na

homa kali sana zikiwatesa mpaka moto ulioichochea homa hiyo umemalizika, na viungo

muhimu kuteketea; wamekufa wakiwa na maumivu machungu mno, pasipo kuruhusiwa

kupewa maji ya kutuliza kiu yao inayowaka kama moto. Maji, ambayo yanatumika kuzima

moto wa jengo lisilokuwa na akili, hayaruhusiwi kuwapa wanadamu kuzima moto

unaoteketeza viungo vyao muhimu.

Makundi kwa makundi wanabaki na ujinga wao usiosameheka kuhusu sheria zile

zinazotawala maumbile yao. Wanashangaa kwa nini wanadamu wamekuwa dhaifu mno, na

kwa nini wengi hufa mapema kabla ya wakati wao. Je, hakuna sababu yake? Waganga,

wanaojidai kuujua mwili wa mwanadamu, wanatoa kwa wagonjwa wao, na hata kwa watoto

wao wenyewe wanaowapenda, pamoja na wenzi wao, dawa hizi zenye sumu inayofanya

kazi yake pole pole mwilini ili kuuondoa ugonjwa huo, au kutibu hali fulani ya ugonjwa

mtu asipojisikia vizuri. Kwa kweli hawawezi kutambua ubaya wa vitu hivyo, la sivyo,

wasingefanya hivyo. Matokeo yanayoletwa na sumu hizo huenda yasionekane mara moja,

lakini sumu hiyo inaendelea kufanya kazi yake mwilini, ikiharibu afya ya mwili, na

kuufanya mwili ushindwe katika juhudi zake za mapambano. Wanajaribu kusahihisha baa

moja, lakini wanazalisha baa kubwa zaidi ambalo mara nyingi haliponyeki.

Wale

wanaoshughulikiwa hivyo, daima wanakuwa wagonjwa, nao wanaendelea daima kunywa

madawa hayo yenye sumu. Lakini, kama utayasikiliza maongezi yao, siku zote utawasikia

wakiyasifu madawa hayo yenye sumu ambayo wamekuwa wakiyatumia, nao

wanapendekeza kwa wengine kuyatumia, kwa sababu, kama wasemavyo, wamefaidika kwa

kuyatumia.. Ingeonekana ya kwamba kwa wale wanaofikiri kwa kuchunguza sababu na

matokeo yake, wangepata ushahidi wa kutosha wa madawa hayo yenye sumu

yanavyoharibu afya, kwa kuangalia nyuso zilizogeuka rangi na kuwa manjano nyeupe,

pamoja na malalamiko ya kudumu ya magonjwa mbalimbali, na unyong'onyevu wa jumla

kutoka kwa wale wanaodai kunufaika nayo. Lakini wengi wamepofuka macho hata hawaoni

kwamba madawa yote yenye sumu waliyokunywa hayajaweza kuwaponya, bali

yamewafanya wajisikie vibaya zaidi. Mgonjwa yule anayetumia madawa yenye sumu

anachukua nafasi ya kwanza duniani, lakini kwa kawaida yeye ni mwepesi wa kukasirika,

anayo harara, siku zote yeye ni mgonjwa tu, anaishi kwa kujikongoja maisha ya kusikitisha,

naye anaonekana kuishi kwa kuhitaji siku zote kwamba wengine ndio wajizoeze kuwa na

subira kwake. Madawa hayo yenye sumu hayajamwua mara moja, maana mwili unachukia

kuuachilia uhai wake; hauko tayari kuacha mapambano yake. Walakini wale wanaotumia

madawa hayo yenye sumu hawawezi kuwa wazima.

Aina mbalimbali zisizokwisha za madawa zinauzwa katika soko la madawa, matangazo

mengi ya madawa mapya na michanganyo mipya, ambayo, wao wanasema, huleta matokeo

mazuri ya uponyaji wa ajabu, huwa yanawaua mamia mahali ambapo mmoja tu ananufaika.

Wale ambao ni wagonjwa huwa hawana subira. Watakunywa madawa hayo mbalimbali,

mengine ambayo yana nguvu nyingi sana, japokuwa hawayajui madawa hayo

yalivyochanganywa. Madawa yote wanayokunywa hufanya tu kupona kwao kusiwe na

matumaini yo yote. Hata hivyo, wao wanaendelea tu kuyanywa, nao wanazidi kuwa na hali

mbaya zaidi mpaka wanapokufa. Wengine wanataka wapewe dawa kwa vyo vyote vile.

Haya! na wajichukulie jukumu la kunywa michanganyo hiyo ya madawa yanayodhuru

mwili, pamoja na kunywa sumu za kufisha mbalimbali. Watumishi wa Mungu

wasingepaswa kutoa madawa, ambayo wanajua yataacha nyuma yake matokeo yanayoleta

madhara mwilini, hata kama watawapatia nafuu wagonjwa wao kutokana na maumivu ya

sasa.

Itaendelea....